'De grijze muis is een goede zaak'

De 'goede middelmaat', 'geen tafelspringer', 'minder charisma dan zijn voorgangers': het zijn maar enkele beschrijvingen van de nieuwbakken VRT-baas Paul Lembrechts (58), ex-bankier en veearts van opleiding. De haren grijs, het maatpak ook. Om zijn karakterkop kwam hij niet uit de bus, om zijn media- ervaring evenmin, ook al werd eerst vermoed dat dát een doorslaggevend criterium zou zijn. Het haantje lijkt dood, leve de grijze muis?

"Het is makkelijk om een karikatuur te maken", werpt headhunter Fabiaan Van Vrekhem (Accord Group) op. Hij leidde mee de selectieprocedure voor de nieuwe CEO van de openbare omroep. "Maar feit is wel: een bedrijf sturen door macht is niet langer van deze tijd. De dictatuur pakt niet meer. Controle heeft plaatsgemaakt voor support.'

Vergis u niet, een visionair is de uitgekozen kandidaat wel, zo verzekert Van Vrekhem. "We zijn op zoek gegaan naar een mix van een leider, ondernemer, manager en coach. Iemand die inspireert en enthousiasmeert met zijn verhaal, die een draagvlak creëert en de vele verantwoordelijkheden kan delen."

Stakeholders

Kortom: vergeet het vroegere 'verdeel en heers', modern leiderschap is het nieuwe zwart. Samen schitteren in plaats van het eigen ego strelen. En dan heb je niet zozeer een uitgesproken persoonlijkheid nodig, wel een empathisch figuur. Of zoals Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) al liet optekenen. "Lembrechts heeft blijk gegeven van een goede omgang met mensen. Hij is iemand die eerst luistert, en niet halsoverkop beslissingen neemt. Hij heeft een groot inlevingsvermogen. Dat is belangrijk bij een bedrijf als de VRT, waarover iedereen wel een mening heeft."

Leiderschap evolueert mee met de tijd, beaamt professor Jesse Segers, verbonden aan de Antwerp Management School en de Universiteit Antwerpen. "Nu de bedrijfswereld in vele sectoren complexer is geworden, is egodominant leiderschap minder gepast. Zodra je in een context werkt met stakeholders, met politieke partijen die hun zeg doen, wordt dat een gedeelde eigenschap. Vroeger vielen die twee begrippen - leider en leiderschap - samen met één individu. Ondertussen zie je bij veel meer organisaties dat het een teamgebeuren is."

Gedaan dus met kopstukken als wijlen Steve Jobs van Apple en de flamboyante zakenman Richard Branson van Virgin. Segers: "Zij staan voor het bedrijfsmodel zoals we vaak in de jaren tachtig en negentig zagen. Bedrijfsleiders die alle touwtjes zelf in handen hielden, die de hele complexiteit van het bedrijf alleen droegen. De mannen van de transformatie, zeg maar. Charismatisch, vernieuwend én de grote beslissers."

Moreel kompas

Daarmee vergeleken is het gedeelde leiderschap van vandaag zoals het nieuw samengesteld gezin, duidt Segers. "Alle partijen krijgen een stem, en degene die aan het hoofd staat, draagt een visie uit die verbindt in plaats van verdeelt. Niet dat je als baas gewoon luistert. Je beïnvloedt ook. Maar dan niet met het oog op je ego, wel met het oog op het hogere goed."

En terwijl de tafelspringer verdeelt, zal de grijze muis verbinden, weet Segers. "Goed nieuws dus dat ze bij de VRT geen alfamannetje plaatsen. Want een grijze muis is een goede zaak. Denk aan Herman Van Rompuy. Dat hij geen charisma heeft, was zijn groot geluk. Gaat het over zoiets complex als Europa, dan stel je beter zo iemand aan het hoofd dan haantjes als Sarkozy of Berlusconi. Of neem nu Charles Michel: vergeleken met Guy Verhofstadt blijft hij veel meer op de achtergrond. Toch heeft hij zo meer kans dat hij iedereen mee krijgt."

De tijd van 'love him or hate him' is voorbij, zo klinkt het. De ideale leider nu is als een wit blad. Een neutraal doek waarop iedereen kan projecteren wat een leider voor hem of haar precies is. Grijs, dat wel. Maar zwak allerminst.

De grijze muis is hier dan ook geen verwijt, benadrukt Segers. "Integendeel, het gaat om stevige persoonlijkheden. Maar dan wel een ander soort stevigheid dan bij de dominante koppen van vroeger. Want ga daar maar eens in staan, in die complexe bedrijfswereld. Dat is niet voor zwakke leiders. En dan zijn de grijzere muizen vaak ook de wijzere. Zij staan voor rust, voor balans, werken sterk vanuit hun moreel kompas. Terwijl een charismatisch figuur vaak de makkelijkere weg zal kiezen, in de veronderstelling: 'Ach, ze zullen me hoe dan ook wel volgen.'"

Niet dat elke baas het leiderschap nu per se moet gaan delen, voegt professor Segers er nog aan toe. "Begin er niet aan als het niet nodig is, doe het niet omdat het 'in de mode' is. Kus je twee handjes als je alles zelf kunt bestieren. Maar in complexe sectoren als de media kan dat gewoon niet meer."