Francis Gottschalk en zijn sinds kort eenbenige moeder

Francis Gottschalk komt binnenkort vrij. Francis is een van de twee broers uit Borgworm die al bijna 15 jaar onschuldig in de gevangenis zitten en feestelijk bedankten voor elke poging om te worden bevrijd. Francis kan sinds 2002 vrijkomen, Marco sinds 2004. Er is hen geadviseerd gratie te vragen aan de koning, bij de psychosociale dienst uiting te geven van spijt en "schuldinzicht".

De broers weigeren. De wet-Lejeune kan hen gestolen worden: "Wij weigeren spijt te hebben van een moord die we niet hebben gepleegd. Wij willen geen genade, we willen gerechtigheid."

22 jaar geleden kwam in de buurt van Luik een 17-jarige bromfietser om in een verkeersongeval. De automobilist pleegde vluchtmisdrijf en nam onmiddellijk de wijk naar Sicilië. Een tweede slachtoffer ontwaakte na enkele dagen uit zijn coma, hij herinnerde zich niets. Zijn moeder bracht hem naar een new-agegoeroe, die hem hypnotiseerde. Daar fantaseerde de jongen een rode auto (het was een blauwe) met "drie mannen in".

Toen de automobilist na twee jaar terugkeerde naar België en recht in de armen van de rijkswacht liep, werd hij onderworpen aan een marathonverhoor: 'Wie waren die twee andere mannen? Spreek!'

Francis en zijn broer Marco hadden de pech zijn voormalige buurmannen te zijn in Borgworm. Met ook nog een nog openstaande rekening vanwege een briefje van 5.000 frank. Het decor van de Helaasheid der dingen. In het echt dan, helaas. Marco en Francis weigerden bijstand van advocaten ("want wij zijn onschuldig").

Kwam er een bruine oproepingsbrief van de raadkamer, dan lieten ze die ongeopend. In mijn boek toonde ik aan dat 1: er geen moord is gepleegd, 2: de hele wereld jaren geleden is gestopt met forensische hypnose wegens volkomen onbetrouwbaar en 3: Marco met het scheidsrechtersblad van een voetbalwedstrijd een alibi in beton heeft.

Zich doodeten

Het boek verscheen een maand of drie geleden. Er was tot nu toe niemand die er ergens een halve speld tussen kon krijgen, die zei: "toch twijfel nog een heel klein beetje." Ik ontmoet enkel mensen die geraakt zijn door dit intrieste verhaal, die me bijna smekend vragen of hier echt niks aan te doen is. Niets dus. Gerechtelijke dwalingen zijn in ons land het grootst mogelijke taboe.

Francis kreeg 15 jaar gevangenisstraf, Marco 20. De automobilist zag zijn berouwvolle blik beloond met 5 jaar en was na goed een jaar alweer vrij. Wet-Lejeune.

Nu komt ook Francis vrij. Voor een dagje. Op proef. Om zijn moeder te gaan bezoeken in het ziekenhuis. Sinds het drama negeert ze alle medische adviezen en eet ze zich langzaam dood. Suikerziekte beroofde haar al van enkele tenen, nu is ook een onderbeen geamputeerd. Na 14 jaar en 7 maanden gezeten, denkt Francis dat hij misschien maar eens op bezoek moet. 's Avonds wordt hij terug in de gevangenis verwacht. Voor de laatste vijf maanden.

Francis stuurde me recent de drie pagina's lange beschikking van de gevangenisdirectie. Daarin worden pro's en contra's van een dagje vrijheid voor Francis tegen elkaar afgewogen. Er zijn veel pro's. Als hij al zo veel jaar een modelgevangene is, zijn er weinig redenen om te denken dat hij nu zou gaan lopen. Dat zou de zaak kunnen schaden van zijn broer Marco, die nog 5 jaar te gaan heeft. Een morele consulent is bereid gevonden om Francis van begin tot eind te vergezellen.

Toch is er ook een contra, zegt de beschikking: "Het voornaamste element van risico berust in het feit dat hij zich slachtoffer acht van een gerechtelijke dwaling. Mijnheer Gottschalk heeft de intentie om, van zodra hij verlost is van zijn veroordeling, in de media over zijn belevenissen te praten. Er zijn trouwens al artikels verschenen in de pers, en ook een boek."

Hoe erg. Wat een vreselijk risico.

In de hele beschaafde wereld houden rechtssystemen rekening met de mogelijkheid, hoe theoretisch ook, van gerechtelijke dwalingen. Verfilmingen van waargebeurde drama's zijn een genre. Van A Cry in the Dark en The Fugitive tot Omar m'a tuer. De hele wereld is tot het besef gekomen dat gerechtelijke dwalingen voorkomen en dat een samenleving daar iets aan hoort te doen. In alle landen rondom ons bestaan er commissies Herzieningen. In België niet.

Wij hebben dan weer een wet op dubbele namen.