Leidt Poetin de wereld naar een Pax Russica?

We weten het even niet meer - dat was eigenlijk de mededeling van de Amerikaanse minister van Defensie Ash Carter vrijdag. Het programma om Syrische rebellen te trainen en te bewapenen wordt opgeschort. Daarmee is de regering-Obama in Syrië bijna terug bij af. Alleen in de lucht zijn de Amerikanen nog zichtbaar.

Nee, dan Poetin. Die weet precies wat hij wil. Bommen, kruisraketten, een leger groene mannetjes: zo stel je orde op zaken. Niet alleen in Russische propaganda wordt hij afgebeeld als de man met de spierballen, maar ook in de VS wordt zijn daadkracht in brede kringen bewonderd - of in elk geval met jaloezie aanschouwd. Zo doe je dat dus, ingrijpen. Mede mogelijk gemaakt door de afwezigheid van de VS.

Is Obama een loser, zoals bijvoorbeeld The LA Times beweert? Een 'pushover', zoals The Wall Street Journal schrijft? Zijn de VS nu definitief van hun voetstuk gevallen? In een interview met Obama voor het tv-programma 60 minutes, dat zondag wordt uitgezonden, fungeert interviewer Steve Kroft als doorgeefluik van het ongenoegen: "Meneer Obama, een jaar geleden zei u: de VS leiden, de wereld kan niet zonder ons. Meneer Poetin valt dat leiderschap aan."

Rode lijn

De Russische interventie is, in de ogen van Amerikaanse haviken die zelf graag interveniëren, de uiterste consequentie van de besluiteloosheid van de VS. Commentatoren spreken van een vernedering. "De regio valt uit elkaar, staten storten in, maar de Russen zijn bereid om in te grijpen, hun belangen te beschermen en hun macht te laten gelden", zegt Andrew Tabler van het Washington Institute for Near East Policy in Foreign Policy. "En de Verenigde Staten doen dat niet."

Voor mannen als Tabler zijn de VS nog steeds de enig overgebleven supermacht na de Koude Oorlog. Voor hen zijn de oorlogen in Afghanistan en Irak pas zinloos geworden toen de VS zich eruit terugtrokken. Voor hen is Obama de man die de Amerikaanse hegemonie opgaf door niet door te zetten in het Midden-Oosten. Het Syrië van Assad is het toppunt: daar is Obama niet eens begónnen met het laten gelden van zijn macht.

Dat Obama in 2012 beloofde de gematigde rebellen te bewapenen (en dat niet deed), en dat hij beloofde in te grijpen als Assad de 'rode lijn' van chemische wapens zou verschrijden (en dat niet deed) wordt in hun ogen gezien als het failliet van zijn beleid.

Maar het Witte Huis heeft daar nog steeds geen spijt van, zei een woordvoerder van Obama vorige week. Toen al koos die laatste voor diplomatie - met de hulp van de Russen werd het arsenaal chemische wapens van Assad onschadelijk gemaakt. Dat was toen beter dan de daad bij het woord te voegen, vindt hij. Want wat zou er dan zijn gebeurd?

We hebben geleerd van onze fouten, zei Obama begin vorige week in zijn toespraak voor de Verenigde Naties. Die fout is in zijn ogen overreach: de overmoedige gedachte dat alles militair kan worden opgelost. "Zo machtig als we zijn en zullen blijven, onze middelen en invloed zijn niet onbeperkt." Als er iets duidelijk is geworden, in Afghanistan, Irak en Libië, de afgelopen jaren, is dat de Pax Americana maar schijn is. Zodra de Amerikanen hun handen ervan af trekken - vroeg, zoals in Libië, of laat, zoals in Irak - vervalt de gedroomde nieuwe natie in chaos. Vrede brengen is mooi, maar dan moeten de inwoners zelf wel vrede willen.

Wat de situatie voor Obama bemoeilijkt, is dat ook rond het Witte Huis haviken rondvliegen. Hillary Clinton bevindt zich vaak aan Republikeinse zijde als voorstander van ingrijpen, en ook invloedrijk is staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Victoria Nuland, vrouw van de neoconservatief Robert Kagan. Hun invloed is groot - waardoor Obama de afgelopen jaren niet altijd even consequent was.

Toch is Obama steeds consequenter aan het worden. Dat hij ook stopt met het trainen van rebellen kan zelfs worden gezien als een voortzetting van het non-interventionisme. Zelfs voor indirect ingrijpen zijn de VS niet machtig genoeg.

Leiderschap

Geduld en vasthoudendheid, noemde Obama in januari de pijlers van zijn buitenlandbeleid. Anderen kunnen dat uitleggen als verlammende passiviteit, maar ook van isolationistische conservatieven als Daniel Larison krijgt Obama steun voor die houding in Syrië. Wat hebben we nu eigenlijk te zoeken in het Midden-Oosten, als elke ingreep het er alleen maar erger maakt? Nu helemaal, met de Russen erbij. Is dat niet een extra reden om terughoudend te zijn?

Dus is de uitdrukking van Obama veelzeggend, als antwoord op de stelling van de interviewer dat Poetin het leiderschap van Obama overneemt. Tsss. Weer iemand die het niet snapt. "Op welke manier dan?", kaatst hij de bal terug. In zijn ogen is Poetin de president van een economisch bouwvallig land, dat zelfs zijn laatste buitenlandse steunpilaren (Oekraïne in 2013, Syrië nu) ziet omvallen. "Als jij dat leiderschap vindt, Steve, dan hebben we een verschillende definitie van leiderschap."