Filipijnse 'war on drugs' eist al honderden levens
In de keiharde 'oorlog tegen drugs' van de Filipijnse president Duterte zijn honderden 'drugsdealers' doodgeschoten. Om dit lot te ontlopen, hebben vele duizenden zich laten opsluiten.
Michael Siaron maakte met zijn riksja het laatste ritje van die dag. Terwijl hij door de donkere straten van een sloppenwijk in Manilla fietste, werd hij ingehaald door gewapende mannen op motoren. Ze openden het vuur en lieten naast het met kogels doorboorde lijk een stuk karton achter met de tekst: ik ben een drugsdealer.
De riksjarijder kon worden bijgeschreven op de dodenlijst die een vooraanstaande krant bijhoudt sinds Rodrigo Duterte president is van de Filipijnen. Siaron zou een van de vele onbekende namen op deze snel uitdijende kill list zijn gebleven, ware het niet dat een fotograaf het moment vastlegde dat Siarons vrouw op straat het ontzielde lichaam van haar man huilend in de armen sloot.
Het beeld van de wanhopige vrouw met haar omgekomen geliefde werd een symbool van de hoge prijs die wordt betaald voor de presidentiële 'oorlog tegen drugs'.
Duterte won in mei verkiezingen met de belofte dat hij door keihard optreden een eind zou maken aan de drugsproblemen in het land. De 'Bestraffer' deed wat hij in de verkiezingscampagne had aangekondigd: hij gaf de politie de vrije hand om te schieten op iedereen die werd beschouwd als drugshandelaar.
Sinds zijn aantreden op 30 juni zijn volgens de politie meer dan 400 veronderstelde drugscriminelen doodgeschoten. Filipijnse media en mensenrechtenorganisaties houden het op ruim 700 doden. De meeste slachtoffers vallen door politiekogels, maar ook anonieme schutters - zoals de mannen die Siaron ombrachten - doen zich gelden. Duterte, die het voor eigen rechter spelen volop heeft aangemoedigd, weigert het optreden van de onbekende moordenaars te veroordelen.
De vrouw van Siaron en andere familieleden ontkennen dat de riksjarijder in verdovende middelen handelde, al geven ze toe dat hij weleens drugs (meth) gebruikte. "Hij mag drugs hebben gebruikt, hij was niet gewelddadig. Nooit viel hij iemand lastig", zei Siarons vrouw Jennelyn Olaires tegen The New York Times. Siaron verdiende 2 dollar per dag met het rondrijden van passagiers door de wirwar van straatjes in een voorstad van de metropool Manilla. De politie heeft hem nooit van drugshandel beschuldigd.
Nadat het dagblad The Philippine Daily Inquirer de foto van Olaires en de dode Siaron op de voorpagina had geplaatst, liet Duterte zich smalend uit over dit 'melodramatische' beeld: "Daar lig je dan languit op de grond en sta je in de krant als Maria met het lijk van Jezus Christus in je armen." En Duterte is niet van plan te stoppen met zijn beleid.
De drugsoorlog heeft een bizar neveneffect: een run op gevangenissen. Al of niet verdachte drugsgebruikers en drugsdealers geven zich massaal aan bij de politie. Ze laten zich liever opsluiten dan dat ze kans lopen op straat te worden doodgeschoten. Volgens cijfers van de politie hebben sinds de verkiezingszege van Duterte in mei meer dan 125.000 personen zich aangegeven.
'Middeleeuwse gruwelscènes'
De politie sluit niet iedereen op die daarom vraagt, desondanks puilen de gevangenissen uit. De extreme overbevolking van de cellen leidt tot "middeleeuwse gruwelscènes", zegt Phelim Kine van Human Rights Watch. Volgens Kine speelt zich in de Filipijnse gevangenissen, waarin de omstandigheden altijd al ver beneden de maat waren, een "humanitaire ramp" af. De sanitaire voorzieningen zijn meer dan gebrekkig, er is te weinig voedsel, tuberculose verspreidt zich in de cellen.
In een brief aan de VN luiden deze week driehonderd internationale organisaties, waaronder Human Rights Watch, de noodklok over de moorden in de Filipijnen. Ze vragen de VN er bij Duterte op aan te dringen dat hij stopt met het "aanzetten tot het doden van mensen". "Dit is geen aanvaardbare misdaadbestrijding", zegt Kine.
Tot nu toe kan Dutertes rigoureuze aanpak van de veelvoorkomende drugscriminaliteit rekenen op steun van de Filipijnse bevolking. Uit een peiling kort voor zijn aantreden bleek dat 80 procent van de bevolking 'veel vertrouwen' had in de nieuwe president. Maar volgens Kine lijkt bij de bevolking het besef door te dringen dat het "bloedvergieten" uit de hand loopt.
Kine: "Velen hadden gedacht dat Duterte zijn onwettige benadering niet voluit in de praktijk zou brengen. Maar nu hij de cheerleader is van al dit geweld begint er verontwaardiging te ontstaan."