Het andere gezicht van pijn

"Toen ik in India werkte met weeskindjes, ontdekte ik hoe anders die kinderen zich gedroegen. Het waren harde jongetjes die niet bang waren van pijn. Toen ik hier stage deed op de afdeling kinderoncologie, zei men vaak: 'Hij is gestorven, maar heeft geen pijn gehad.' Dat zette me aan tot nadenken over pijn en hoe dat ervaren wordt in andere culturen", zegt Desmet.

Als we onze moeder, broer of buur vragen wat pijn is, zal die daar iets anders op antwoorden dan een allochtone vriend uit Marokko. "Ik heb meer dan honderd wetenschappelijke studies met elkaar vergeleken", vertelt Desmet. "Het pijngedrag van Aziaten heb ik tegenover dat van Afrikanen gesteld, en hun gedrag heb ik dan weer vergeleken met dat van westerlingen. In Aziatische culturen is pijnexpressie weinig acceptabel. Leven met pijn maakt er deel uit van de persoonlijke ontwikkeling. Marokkaanse ouders die naar België geëmigreerd zijn en hier hun kind laten verzorgen, voelen zich emotioneel meer betrokken bij hun pijnlijdende kind. De ziekenhuizen en manieren van pijnbestrijding bij ons zijn immers helemaal anders."

Ook taal is een belangrijk element in pijnervaring. "Net als de hersenen een manier hebben om pijn te ontvangen, te interpreteren en te uiten, is de taal van een persoon een methode om over pijn te communiceren op de manier die hij heeft geleerd van zijn cultuur."

Religie speelt bij veel mensen een belangrijke rol in confrontaties met pijn en lijden. "Volgens wetenschappelijk onderzoek hebben religieuze overtuigingen een impact op pijnperceptie. Zo zien boeddhisten pijn als een resultaat van hun gedrag of karma, terwijl Joden pijn eerder beschouwen als een consequentie van het breken met de geboden van God."

Van Azië tot Afrika

In haar boek vertelt Anouchka Desmet dat er twee soorten pijn bestaan: publieke en private pijn. Ze legt uit wat ze hiermee bedoelt. "Alle mensen ervaren private pijn vanbinnen, die niemand kan zien, maar de manier waarop ze dit publiek uiten is verschillend. In collectivistische culturen is het individueel welzijn secundair aan het welzijn van de groep. In andere culturen ondergaan kinderen pijnlijke rituelen om zichzelf te bewijzen. Het dragen van pijn leidt tot erkenning en trots binnen het gezin."

Ook pijnbestrijding verschilt van cultuur tot cultuur. Latijns-Amerikaanse, Aziatische en Afrikaanse patiënten krijgen significant minder pijnstillers dan westerlingen. Dat komt door de verschillende kijk die culturen hebben op genezing. "In Azië en Afrika is volksgeneeskunde nog steeds de primaire bron van gezondheidszorg. Zo geloven Chinezen heel erg in de werking van acupunctuur."