'Hell no'-fractie gijzelt Republikeinen
Een kleine groep Republikeinse Tea Party-leden in het Huis van Afgevaardigden houdt de VS - en bij uitbreiding de hele wereldeconomie - in een houdgreep. Ondanks alle waarschuwingen voor een financiële catastrofe weigeren zij elke verhoging van het schuldplafond goed te keuren. De Republikeinse toplui zitten met de handen in het haar. Zij oogsten nu wat ze twee jaar terug gezaaid hebben.
Vier miljard besparingen en een miljard nieuwe belastinginkomsten, het grootste deel daarvan niet eens uit een verhoging van de belastingvoeten (die zouden pas in 2013 stijgen en dat alleen voor de rijksten), maar uit het sluiten van achterpoortjes. Dat was de deal die zich vorige week aftekende tussen VS-president Barack Obama en de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, John Boehner.
In andere tijden zouden de Republikeinen dat aanbod met beide handen aangenomen hebben, vooral omdat Obama zich zelfs bereid verklaarde om het mes te zetten in sociale voorzieningen als de pensioenen en Medicare, de openbare ziekteverzekering voor ouderen - programma's die Republikeinen al jaren te lijf willen gaan. De Democraten in het Congres schoten in een paniekkramp bij het horen van dat nieuws. Voor de Tea Party-groep binnen de Republikeinse fractie was het niet goed genoeg.
Lik op stuk uit eigen rangen voor Boehner, dus. En dat terwijl er zeer veel op het spel staat. Dat besparingsplan had namelijk de Republikeinse pasmunt moeten worden voor de verhoging van het schuldplafond. Als die er niet komt uiterlijk op 2 augustus, dreigt een wereldwijde financiële crisis. Dat willen de extreme Republikeinen in het Huis - de 'Hell no'-fractie zijn ze sinds kort gaan heten - echter graag riskeren.
Hete zomer
Hoe is het zover kunnen komen? Terug naar het aantreden van Barack Obama, begin 2009. Weg van de schijnwerpers broeide toen een ander fenomeen dat het aanschijn van de Amerikaanse politiek sindsdien bepaald heeft: de Tea Party.
De Tea Party zette zichzelf op de kaart tijdens de hete zomer van 2009, toen in Washington gedebatteerd werd over Obama's ziektehervorming. Overal te lande verstoorde ze toen town halls, meetings van Democraten die de ziektehervorming gingen verdedigen voor hun kiezers. Her en der daagden Tea party-sympathisanten daar zelfs gewapend voor op.
Met hun acties legden ze de basis voor het ondertussen wijdverspreide gevoel in de VS dat Obama's economische beleid mislukt is (veel economen stellen dat hij met zijn stimulusplan miljoenen banen gered heeft) en zodoende voor de Democratische verkiezingsnederlaag vorig jaar. Die kostte Obama zijn meerderheid in het Huis en bracht een groep van enkele tientallen, vaak nieuw verkozen, door de Tea Party gesteunde Republikeinen in stelling om de huidige discussie over het schuldplafond te blokkeren.
Ze vinden daar overigens nauwelijks graten in. Tegen de experts en de markten in, en samen met haar politieke geestesgenoten in het Huis, gelooft Michele Bachmann, Tea Party-kopstuk en presidentskandidate in de lift, niet dat een crisis dreigt als het schuldplafond niet verhoogd wordt. "Dat is simpelweg niet waar", zei ze woensdag.
Zelf gezocht
Bijgevolg zitten de Republikeinse kopmannen, oude krokodillen als Boehner en Senaatsfractieleider Mitch McConnell, die uit ervaring beter weten, nu knap verveeld met hun backbenchers. "We hebben een aantal leden die simpelweg niet geloven dat ze ooit voor een hoger schuldplafond moeten stemmen", erkende Boehner deze week.
Hij heeft het nochtans zelf gezocht. Nominaal is de Tea Party een losse verzameling van onafhankelijke, kwade burgers, maar wie beter kijkt, ziet de vingerafdrukken van de Republikeinse partij. Achter de Tea Party zitten groepen als FreedomWorks, onder leiding van de voormalige Republikeinse fractieleider Dick Armey, en Republikeinse geldschieters als de miljardairs Charles en David Koch. De officiële Tea Party-groep in het Huis heeft sinds de verkiezingen van vorig jaar zestig leden, genoeg om de Republikeinse meerderheid teniet te doen met een 'hell no'. Daarmee ligt de sleutel van het schuldendossier - en de toekomst van de wereldeconomie - nu in hun handen.
Mitch McConnell beseft als geen ander hoe gevaarlijk dat is voor zijn partij. In een radio-interview woensdag zei hij dat de Republikeinen hun eigen merk dreigen te vernietigen als de schuldenbom barst. "Plots zouden wij mede-eigenaar zijn van een slechte economie. Dat is een zeer slechte positie, met een verkiezing voor de deur."