Elke kankerpatiënt zijn eigen therapie

"Een mijlpaal." "Een doorbraak." "De achilleshiel van kanker." Het is met de nodige superlatieven dat een internationaal team van Harvard, MIT en University College London hun bevindingen aan het grote publiek presenteren.

Hun onderzoek, dat gepubliceerd staat in Science, toont hoe sommige kankers eigenlijk de kiem voor hun eigen ondergang in zich dragen. Het gaat over de extra stap in de zogenaamde immunotherapie, een inmiddels gekende methode om kanker te viseren. Hierbij maken artsen gebruik van het eigen immuunsysteem van patiënten.

Helaas werkt die therapie niet voor alle kankers en ook niet bij alle patiënten. Feit is dat het immuunsysteem de juiste kenmerken van de kankercel moet herkennen. En daar loopt het soms mank.

Men wist reeds dat in de tumor zelf ook immuuncellen begraven zitten. Immuuncellen die erin slagen om de juiste kankercellen te spotten, maar die vanuit die positie weinig kunnen beginnen omdat ze in de minderheid zijn.

"Voor het eerst hebben we gezien dat tumoren eigenlijk de kiemen voor hun eigen verwoesting in zich dragen", zegt Charles Swanton, die het onderzoek leidde, aan The Guardian. "En dat in tumoren immuuncellen zitten die net dat kenmerk herkennen dat in alle kankercellen van die ene patiënt zit."

Naarmate tumoren groeien, muteren ze ook, waardoor het ene deel van de tumor er soms helemaal anders uitziet dan het andere. Swanton zag hoe zelfs de meeste complexe tumoren of uitzaaiingen toch nog dat ene gemeenschappelijke kenmerk dragen. Swanton wil nu een grote klinische proef op poten zetten voor patiënten met longkanker om zijn theorie verder te onderzoeken.

Een eventuele behandeling zou op twee manieren kunnen werken. Een arts kan bijvoorbeeld een biopsie nemen van de tumor en op zoek gaan naar de immuuncellen die de juiste kankercellen aanvallen, die immuuncellen vermenigvuldigen in het lab en dat dan terug inspuiten bij de patiënt.

Een andere mogelijkheid is om een soort vaccin te ontwikkelen, op basis van dat kenmerk dat in alle kankercellen aanwezig is. Op die manier kan het immuunsysteem de 'slechteriken' identificeren en massaal aanvallen.

Gepersonaliseerde geneeskunde

Of het zal werken, is nog onduidelijk, maar de wetenschappers geloven dat patiënten op die manier een betere kans zullen hebben. "We hebben nog niet bewezen dat dit werkt voor patiënten", geeft Swanton toe in de Britse krant. "Wat we wel hebben laten zien, is dat er wellicht unieke therapieën zitten in de tumoren van patiënten. We zoeken zo de absolute grens op van gepersonaliseerde geneeskunde."

In de toekomst kan het inderdaad leiden tot ultragepersonaliseerde therapieën. Want alle kankercellen mogen dan hetzelfde kenmerk hebben, het is bij elke patiënt anders. Op basis van je eigen tumor een therapie, zo gaat de redenering. Het klinkt heel erg efficiënt maar er hangt uiteraard een stevig prijskaartje aan. Nu al is immunotherapie heel erg prijzig, met behandelingen die 100.000 tot 120.000 euro per jaar kosten.

"Zulke medicijnen zijn enorme belastingen voor het gezondheidsbudget", zegt Karim Vermaelen, longkankerspecialist en immunoloog (UZ Gent). "Uiteraard begrijp ik de overheid als die zegt dat we er zeker van moeten zijn dat we de juiste patiënten daarmee behandelen. Maar feit is dat we op dit moment nog onvoldoende weten welke patiënten er goed op zullen reageren. Onderzoek zoals dit kan daar misschien meer licht op werpen."

Voorzichtig blijven

Hoe dan ook krijgt de wetenschap een steeds beter zich op hoe ons afweersysteem een kanker kan herkennen. "Een goeie zaak", meent professor Vermaelen. "Maar we moeten voorzichtig blijven. Behandelingen gebaseerd op dit recent onderzoek zijn niet voor morgen. Dit is een belangrijk nieuw inzicht, maar je kan het niet veralgemenen."