Quatre mille mains

Acht vrolijk beschilderde piano's worden dezer dagen geïnstalleerd in Gent. En ge moogt er allemoal op spele! Voor de tweede keer palmt 123-piano de stad in, met de muziek als universeel bindmiddel. Om de zeden te verzachten.

Het idee van piano's in de publieke ruimte is zeker niet nieuw. Al verspreidt het fenomeen zich steeds sneller naar metropolen over de hele wereld. In 2006 ging het verhaal rond van een piano in de Britse stad Sheffield. Het instrument stond tijdelijk op straat, omdat de eigenaar het niet versleept kreeg op de trap van zijn nieuwe appartement. Met een briefje 'gratis te bespelen' werd het ding symbool van de lokale gemeenschap. Het overleefde een jaar, werd zelfs gestolen en vervangen door een nieuwer model.

Twee jaar later blies een andere Brit het idee nieuw leven in. Het project Play Me, I'm Yours tilde het toevallige idee naar een hoger niveau. "Ik bedacht het in mijn plaatselijke wasserette", zegt artiest Luke Jerram. "Elk weekend zag ik er dezelfde gezichten, nooit sprak iemand een ander aan. Plots realiseerde ik me dat er honderden van dat soort onzichtbare gemeenschappen zijn, van mensen die vaak en in stilte tijd met elkaar doorbrengen. Door een piano binnen te slepen, wilde ik de stilte doorbreken. Het instrument werd een katalysator voor gesprek en veranderde de dynamiek van de ruimte."

Stationsonates

Nog datzelfde jaar mocht Jerram drie weken lang 15 piano's plaatsen in Birmingham. Zo'n 140.000 mensen waren die periode getuige van een uniek en spontaan pianoconcert in openlucht. "Het verschil met de toevallig achtergelaten piano in Sheffield is het artistieke. De piano's van Play Me, I'm Yours zijn geschilderde tweedehandsstukken, in perfecte staat, die tijdelijk worden geïnstalleerd."

Intussen transponeerde de kunstenaar zijn idee naar 46 steden in de hele wereld, met een geschat bereik van zes miljoen passanten. Alicia Keys speelde op een piano in New York, Jamie Cullum aan de voet van de Sacre Coeur in Parijs. "Een van de meest memorabele ervaringen van mijn leven", zei de jazzartiest na afloop.

Maar een goed idee is snel gekopieerd. Zo was Jerram al drie keer te gast in Parijs. Tot de Franse spoorwegmaatschappij besloot om gewoon zelf piano's te gaan installeren, intussen al in 48 van haar stations. "De piano's maken de wachttijd in onze stations aangenamer", zegt Pauline Thomas van SNCF. "Reizigers kunnen zich zo al spelend of luisterend ontspannen. Onze eerste piano - vorig jaar in het Parijse station Montparnasse - was zo'n succes, dat we ze stilaan uitbreiden. Het initiatief draagt bij aan het imago van SNCF, dat merk je onder meer op sociale media."

Eenzelfde verhaal kunnen we optekenen in België, waar de NMBS tussen september 2013 en juni 2014 een publieke piano liet rondtrekken van station naar station. "Wie een filmpje van een eigen performance op Facebook zette, maakte kans op een elektronische piano", vertelt woordvoerder Bart Crols. "Met het initiatief wilden we aantonen dat het station meer is dan een plek waar mensen op- en afstappen. Dat een treinstation ook een cultuurtempel kan zijn. En dat droeg bij aan de uitstraling."

Het is een uitleg die founing father Jerram al vaak heeft gehoord. "Steden kopiëren het concept om het gemeenschapsgevoel te versterken", zegt hij. "Ik ken zelfs een burgemeester die doet alsof het zijn eigen creatieve idee is. Vaak gebruiken organisaties mijn idee, beelden en uitspraken om hun eigen initiatief te pitchen. In de Verenigde Staten deed ik de afgelopen jaren zo'n vijf projecten per jaar. Dit jaar geen enkel. En toch zie je overal piano's opduiken. Ik kan het juridisch niet tegenhouden. Op zich voel ik me zelfs geflatteerd dat anderen met mijn idee aan de slag gaan."

Negatieve reacties

Toch heeft de kunstenaar twee bekommernissen. "Vaak hebben enthousiaste, jonge organisaties niet de centen om het goed te doen. Terwijl wij net investeren in perfect gestemde, goed bespeelbare instrumenten. Daarnaast heb ik een probleem met publiciteit. Toen ik naar Polen ging, wilde men reclame voor bier op de piano's plaatsen. Dat vind ik niet passen. In de Franse en Belgische stations worden de piano's gesponsord door een pianofabrikant, dat is dan weer niet het einde van de wereld."

In het geval van 123-piano in Gent zijn de bekommernissen alvast ongegrond. "Al tijdens de eerste editie in 2013 vonden we de sociaal-culturele inslag belangrijk", zegt muzikant en initiatiefnemer Frederik Sioen. "Zo is er een bijzondere rol weggelegd voor Gentse verenigingen en werken we met lokale artiesten die de tweedehandspiano's op hun eigen manier aankleden."

Sioen kwam trouwens op het idee nadat hij zelf had gespeeld op een piano in het Parijse Montparnasse-station. "Er stonden al vier pianisten aan te schuiven en ik ben mee in de rij gaan staan. Toen het mijn beurt was, heb ik mijn nummer 'I Play a Song for You' gespeeld. Erg toepasselijk, natuurlijk. Ik vond het idee van die piano's dicht aansluiten bij de mentaliteit van de Gentenaar. Daarom ben ik bij het stadsbestuur gaan aankloppen of we dat ook konden doen."

De eerste editie van 123-piano was een schot in de roos. "Het trekt een breed publiek, net omdat het op acht compleet verschillende locaties staat opgesteld", zegt Sioen. "Mooi om zien waren de Roma-jongeren aan de Brugse Poort die de toeschouwers door hun muzikale talent met verstomming sloegen. Er was een koor uit Utrecht dat speciaal de trein naar Gent nam om een open repetitie te houden in het Sint-Pietersstation. Aan de stadshal kwamen elk weekend trouwers hun feest verzetten aan de piano. Een oud-buurtbewoner wiens appartement te klein was om nog een piano te huisvesten, kwam elke dag zijn stukje muziek spelen op basis van oude partituren die hij meebracht."

Al waren er ook sporadisch negatieve reacties. Zo moest de piano aan de stadshal na 11u 's avonds op slot, omdat sommige buurtbewoners klaagden over nachtlawaai. "Maar de eerste nacht werd de piano al gekraakt, omdat enkele enthousiastelingen toch wilden spelen."

Zolang het 123-piano project op zo'n behoorlijke manier wordt uitgevoerd, kan het de Britse kunstenaar Luke Jerram ook niet langer deren. "Ik wens hen alvast alle geluk met dit project", zegt hij aan onze redactie.

---

123-piano in Gent

De tweede editie van het Gentse 123-piano vindt plaats van 14 augustus tot en met 21 september 2014. Acht kunstenaars als Eva Mouton, Stief Desmet en Honore D'O kregen elk een piano en locatie toegewezen. Er wordt ook een speciale lichtgevende piano geïnstalleerd door productiehuis Fisheye. Elke pianotoets staat in verbinding met een flikkerend led-lichtje. De piano wordt onthuld in het station Gent-Sint-Pieters en zal ook worden gebruikt in het komende Gentse lichtfestival.

Tijdens het openingsfeest op donderdag wordt de eerste noot gespeeld door initiatiefnemer Frederik Sioen, om 19u in het station. Lady Linn sluit af onder de Stadshal. Tussendoor wordt ook Fabio Tedde verwacht. De wereldkampioen straatpiano bespeelde al 480 publieke piano's. Donderdag komt hij op eigen initiatief van Londen naar Gent.

Meer info op 123-piano.be