JA, Europa heeft migratiecrisis onder controle
Een jaar EU-crisisbeleid heeft onbetwist zijn vruchten afgeworpen. Maar is het ook genoeg om toekomstige problemen het hoofd te bieden?
"We zijn een heel eind gekomen", vindt eurocommissaris Avramopoulos (Migratie). Een jaar nadat de Europese Unie bijna bezweek onder de immense vluchtelingenstroom naar Griekenland en Italië maakt hij met gepaste trots de balans op. "We hebben niet gefaald, er was geen plan B nodig." Maar is de EU nu inderdaad migratieschokbestendig?
Om met de resultaten van een jaar vol crisisoverleg te beginnen: die zijn voor iedereen zichtbaar. In België, Nederland, Duitsland, Slowakije en veel andere lidstaten staan asielzoekerscentra leeg. Geplande locaties worden afbesteld, reeds gebouwde centra verkleind of gesloten. De vluchtelingenstroom via Turkije naar Griekenland is vrijwel opgedroogd: van gemiddeld 1.500 per dag (met uitschieters naar 7.000) naar minder dan 100 per dag.
Het vluchtelingenakkoord dat de EU op 18 maart met Turkije sloot ('stop de stroom') werkt. Sinds die tijd zijn er volgens de Europese Commissie elf mensen verdronken in de Egeïsche Zee - nog steeds elf te veel, maar veel minder dan de tientallen doden per maand een jaar eerder.
Brussel verwacht niet dat Turkije het akkoord zal opblazen, ondanks wapengekletter en slaande deuren aan die kant. De belangen zijn te groot: voor Europa (dat geen herhaling van 2015 wil) en voor Turkije, dat geld krijgt (6 miljard euro) en de belofte van visumvrij reizen naar Europa.
De EU heeft serieus werk gemaakt van de bescherming van haar buitengrenzen. Vanaf dit najaar is het nieuwe Europese grensagentschap actief; de Balkanroute die vluchtelingen gebruikten om vanuit Griekenland de rest van de EU te bereiken, zit dicht.
Niet bereikt
Dan wat niet helemaal, of helemaal niet, is bereikt in het afgelopen jaar. De afspraak om 160.000 vluchtelingen vanuit Griekenland en Italië naar de andere lidstaten over te hevelen, staat nog steeds in de kinderschoenen. Ja, de laatste maand gaat het beter, maar er zijn pas 5.651 vluchtelingen (3,5 procent van het totaal) verhuisd.
Nogal wat Oost-Europese lidstaten weigeren mee te werken. Opgemerkt moet worden dat een deel van de migranten in Griekenland en Italië niet in aanmerking komt voor de spreiding, omdat het economische migranten betreft.
In Griekenland zelf is het asielsysteem nog steeds verre van perfect. De opvang is onder de maat, oordeelde het Europese Hof van Justitie eerder, ondanks honderden miljoenen euro's EU-steun. De behandeling van de asielaanvragen verloopt tergend traag. De frustratie in de andere EU-landen is zo groot dat ze de zaak het liefst uit Griekse handen zouden nemen. Dat stuit echter op grote soevereiniteitsbezwaren in Athene.
De vluchtelingenstroom naar Italië is even problematisch als voorheen, zij het dat Rome de opvang en registratie nu beter onder controle heeft - opnieuw met dank aan financiële hulp van de EU. Het overgrote deel van de migranten in Italië vlucht niet voor oorlog, maar wil een beter leven. Om deze groep tegen te houden, wil de EU afspraken met de betrokken thuislanden over geld in ruil voor grenscontroles. De lidstaten houden echter de hand op de knip: van de verwachte 1,8 miljard euro ligt pas 80 miljoen op tafel.
Doodverklaard
Tot slot is er het Commissievoorstel voor een permanent asielcrisismechanisme: als een lidstaat overspoeld dreigt te worden, moeten de anderen (verplicht) een deel migranten overnemen. Het plan werd in mei met fanfare door Avramopoulos gepresenteerd, maar kwijnt nu weg in de 'technische werkgroepen' van de lidstaten.
De Hongaarse premier Orban organiseert dit weekend een referendum tegen Brusselse asielquota, de Slowaakse premier Fico heeft het voorstel al doodverklaard en ook Commissievoorzitter Juncker lijkt de hoop te hebben opgegeven, getuige zijn recente uitspraken over 'flexibele solidariteit' in plaats van harde Europese wetten.
De realiteit is dat de EU-landen niet meer maar minder vluchtelingen willen opnemen en al helemaal geen economische migranten. Daarmee blijft het Europees asielsysteem roeien met één riem: het vereist veel stuurmanskunst om dan voortgang te maken.
"We zijn in elk geval beter voorbereid dan vorig jaar", zei Avramopoulos in antwoord op de vraag hoe schokbestendig het asielbeleid is. "Europa zal niet meer overvallen worden door een nieuwe vluchtelingengolf."