Banken moeten crisis mee betalen

Europese leiders scharen zich achter bankentaks, maar weten nog niet hoe die ingevoerd moet worden

BRUSSEL

De EU-leiders beslisten ook om de resultaten te publiceren van de zogenaamde stresstests die zijn uitgevoerd bij de grootste banken in Europa. Die transparantie komt er op aandringen van de Spaanse premier Zapatero, die wil bewijzen dat de Spaanse banken solide zijn en dat speculatie tegen het Spaanse bankwezen ongegrond is.

Het was een combattieve Angela Merkel gisteren op de Europese top in Brussel. “Wie de crisis heeft veroorzaakt, moet betalen”, zei ze bij aankomst. En daarmee viseerde de Duitse bondskanselier de banken, die door hun onverantwoorde gedrag de financiële crisis hebben veroorzaakt en de wereldeconomie hebben ondergedompeld in de ergste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. Overheden overal in Europa hebben miljarden moeten uittrekken om de banken te redden, nu is het payback time voor de banksector, beslisten de EU-leiders.

EU-president Herman Van Rompuy trekt met dat standpunt over een week naar Toronto, waar de wereldleiders (G20) vergaderen over de regulering van de financiële sector. Op die vergadering wil de Unie ook de invoering van een taks op financiële transacties bepleiten. “Het kan niet zijn dat de internationale banken en financiële markten niet financieel bijdragen aan de kosten van de crisis”, zei Jean-Claude Juncker, de Luxemburgse premier en voorzitter van de eurolanden.

De bankentaks en de taks op financiële transacties zijn omstreden. Op internationaal vlak zijn de Verenigde Staten de belangrijkste pleitbezorger van een financiële bestraffing van de financiële sector. President Barack Obama krijgt nu steun van Europa.

In de VS is het main street versus Wall Street: de Amerikaanse publieke opinie wil de duur betaalde bankiers laten bloeden voor het onheil dat ze hebben aangericht. In Europa hebben ze die boodschap nu ook begrepen. De komende jaren zullen alle lidstaten hard moeten bezuinigen om hun begrotingen, die door de crisis fors in het rood zijn gegaan, weer op orde te krijgen. Die boodschap krijgen ze niet verkocht aan hun bevolking als ze de banken ongemoeid laten. “Zelfs als er geen consensus wordt bereikt in Toronto, zullen we in Europa toch doorzetten met een bankentaks”, zei Van Rompuy.

De opbrengst van de taks wordt opzijgezet voor de bestrijding van een nieuwe bankencrisis. Maar hoe de bankentaks precies wordt ingevoerd, is stof voor veel discussie. Moet de taks op de winsten of de omzet van de banken worden geheven? Of zijn het vooral de banken die de meeste risico’s nemen, die straks de meeste centen moeten ophoesten? Met de Britten, die hun kersverse premier David Cameron voor het eerst naar Brussel stuurden, zal er daarover nog een hartig wordje worden gesproken. Terwijl de Tsjechen zich gisteren als distantieerden van het principeakkoord.

De bankentaks komt mee op het lijstje van maatregelen waarmee Europa de financiële sector wil reguleren. Tal van wetgevende voorstellen worden momenteel bediscussieerd of zitten in de pijplijn. Het gaat daarbij om een verbod op shortselling en andere speculatieve instrumenten, zoals credit default swaps en derivaten.

Het akkoord over de bankentaks komt op een ogenblik waarop de meeste banken zich langzaam herstellen van de klappen die ze hebben gekregen tijdens de financiële crisis. Maar dat is niet overal het geval. In Spanje hebben een aantal spaarbanken zwaar te lijden onder de implosie van de vastgoedsector in het land. Sommige banken kunnen zelfs geen krediet meer krijgen in het buitenland. De Spaanse overheid dwingt de spaarbanken om te fuseren, zodat ze beter bestand zijn tegen verder onheil.

Door de onzekere toestand gonsde het van de geruchten dat Spanje beroep zal doen op het noodpakket van 750 miljard euro. De eurolanden houden samen met het Internationaal Monetair Fonds die som achter de hand om landen te helpen die in problemen komen en geen geld meer kunnen ophalen op de kapitaalmarkten. In het geruchtencircuit is er zelfs sprake dat Spanje een van de komende dagen 250 miljard euro krijgt toegeschoven. De Spaanse premier José Luis Zapatero ontkende gisteren in Brussel in alle talen dat zijn land centen nodig heeft.

Om de markten ervan te overtuigen, gaat Madrid cijfers vrijgeven waaruit moet blijken dat het wantrouwen ten aanzien van Spanje ongegrond is. De twee grootste Spaanse banken, Santander en BBVA, zijn kerngezond. Zapatero daagde de andere landen uit ook hun resultaten vrij te geven en kreeg op de Europese top gelijk. Ten laatste eind juli worden de stresstests van 25 grote banken gepubliceerd. Het gaat dan om banken zoals Dexia en KBC, die met hun failliet het hele bancaire systeem in hun val kunnen meeslepen.

De Europese top hamerde gisteren ook de eerste resultaten af van de werkgroep van Van Rompuy over grotere begrotingsdiscipline. Voorstellen om het stabiliteitspact aan te scherpen, inclusief straffen voor slechte leerlingen in de Europese klas werden principieel goedgekeurd. En de Europese Commissie krijgt inzage in de nationale begrotingen nog voor die door de nationale parlementen zijn goedgekeurd. Ook de Britten kunnen ermee leven dat functionarissen uit Brussel komen kijken of de uitgangspunten van hun begroting niet op drijfzand zijn gebaseerd. Twistpunt waren de conclusies over de staatsschuld. Volgens het Verdrag van Maastricht mag de staatsschuld niet hoger dan 60 procent van het bruto binnenlands product bedragen. Van Rompuy wil dat er meer rekening wordt gehouden met dit criterium. België en Italië, samen met Griekenland de lidstaten met de hoogste staatsschuld, sputterden tegen en kregen gelijk. “Er zal niet enkel rekening wordt gehouden met de hoogte van de staatsschuld, maar ook met de evolutie. Tijdens de crisis is de kloof tussen de Belgische staatsschuld en de gemiddelde Europese schuld kleiner geworden. De dynamiek moet ook in rekening gebracht worden”, verklaarde Leterme.