'Dit is een programma met een bedoeling'

Helemaal origineel is Weg van België niet. Phara haalde inspiratie bij het Nederlandse programma Uitgezet waarin kinderen van uitgewezen asielzoekers gevolgd worden. "Ik ben met dat idee naar Canvas gestapt en daar waren ze meteen heel enthousiast", zegt de Aguirre. Al is Weg van België niet zomaar een doorslagje van het Nederlandse origineel. "Wij wilden een wat breder beeld schetsen. In aflevering één volgen we een gezin dat na zes jaar in België terug naar Kosovo wordt gestuurd. Aflevering twee draait rond broer en zus Bat en Tuya. Zij kwamen als niet-begeleide minderjarigen in ons land aan, maar moesten toen ze achttien werden naar Mongolië terug. In de derde aflevering vertellen we het verhaal van Nasir, die vijf jaar lang in België woonde, maar twee jaar geleden uiteindelijk toch terug naar oorlogsgebied Afghanistan moest. Drie totaal verschillende verhalen die telkens heel specifieke vragen oproepen."

Is Weg van België een programma met een boodschap?

De Aguirre: "Neen, programma's met een boodschap zijn niet meer van deze tijd. Ik noem het liever een programma met een bedoeling. De cijfers zijn wat ze zijn: elk jaar negenduizend uitgewezen asielzoekers. Maar die cijfers op zich zeggen niets over de complexiteit van veel van die dossiers. Daarom vond ik het belangrijk om er een aantal uit te lichten. We laten de asielzoekers zelf aan het woord, maar ook de mensen die hen in België hebben leren kennen. En ook de dienst Vreemdelingenzaken en hetcommissariaat-generaal voor asielzoekersnatuurlijk. We waren heel blij dat die wilde meewerken, ook al kan hij dan niet ingaan op de specifieke dossiers die in het programma aan bod komen. Door elk verhaal vanuit verschillende standpunten te bekijken proberen we een zo volledig mogelijk plaatje te schetsen. Alleen zo kun je de complexiteit van de hele asielproblematiek laten zien."

Nemen jullie met Weg van België een standpunt in?

"Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling. We belichten enkel alle kanten van de zaak, het oordelen laten we aan de kijker over. De materie is ook zo complex dat het heel moeilijk is om uitspraken te doen. Kun je een gezin dat zes jaar in België heeft gewoond alsnog terugsturen? Om die vraag te beantwoorden moet je ook nagaan hoe het komt dat zij hier zo lang hebben gewoond. Is dat de fout van het systeem ofook de verantwoordelijkheid van de asielzoeker zelf of van zijn advocaat, die de ene na de andere procedure probeert? Niet is zo zwart-wit als het in eerste instantie misschien lijkt. Maar het is niet aan mij om daar uitspraken over te doen."

Een cameraploeg die helemaal uit België komt overvliegen. Doet dat bij de geportretteerden de hoop op een terugkeer naar België niet oplaaien?

"Dat gevaar bestond. Daarom hebben we van bij het begin heel duidelijk gesteld dat wij hen niet kwamen terughalen. Maar dat maakte het niet minder moeilijk. Bat en Tuya uit Mongolië en Nasir uit Afghanistan waren al langer terug in hun thuisland. Zij hebben zich min of meer bij de situatie neergelegd, al blijven ook zij heimwee naar België hebben. Maar vooral bij de familie Berisha was de wonde nog heel vers. Die mensen waren na zes jaar in België pas twee maanden terug in Kosovo. De hoop om alsnog terug te kunnen keren naar België was daar nog heel groot. Wanneer de kinderen van het gezin in tranen uitbarsten wanneer je hen naar België en hun nieuwe leven in Kosovo vraagt is het moeilijk om daar onbewogen bij te blijven. Maar het is niet aan mij om allerhande hulpacties op poten te zetten. Laat mij maar televisie maken en verhalen vertellen. Dat is wat ik het beste kan.

"Natuurlijk bestaat de kans dat mensen nu plots de Berisha's willen helpen en ik ga hen absoluut niet tegenhouden. Maar ik besef goed dat ik ook een ander gezin had kunnen selecteren en dat zij dan de gelukkigen zouden zijn die nu hulp krijgen. Na de reportage over Arm Vlaanderen kregen we gelijkaardige vragen van mensen: 'Hoe kunnen we dit of dat gezin steunen?' Toen hebben we de namen van de organisaties doorgegeven die ons geholpen hadden om de gezinnen te vinden. Meer kan ik niet doen."

Mensen terug naar België brengen is dus niet de bedoeling. Wat hoopt u met Weg van België wel te bereiken?

"We willen vooral het maatschappelijk debat aanzwengelen. Nu wordt in dat debat heel hard op de asielprocedure gefocust, maar misschien moeten we het ook eens ruimer bekijken. Eigenlijk hebben we niet met een asielproblematiek, maar wel met een migratieproblematiek te maken. Mensen blijven naar ons land komen op zoek naar een beter leven, maar met de klassieke asielprocedure maakt een groot deel van hen geen schijn van kans. Misschien moeten we daar eens over nadenken. Hopelijk kijken vanavond ook een paar politici en kan Weg van België een aan- zet vormen tot een grondiger debat."

Waarom vormt Weg van België een apart programma en werd de reeks niet in Panorama ingepast?

"Panorama is een programma dat het van onderzoeksjournalistiek moet hebben. Ik ben in die zin misschien wel de slechtste leerling van de klas, want de meeste reportages die ik maak wijken daar toch wat van af. Nu, mijn collega's gedogen mij, maar drie 'zachte' afleveringen op rij, dat kon ik hen echt niet aandoen. (lacht)

"Weg van België krijgt trouwens nog een vervolg binnen Panorama. Ik heb nu drie afleveringen lang mensen gevolgd die zijn teruggekeerd naar hun geboorteland, maar in de meeste gevallen verdwijnen asielzoekers die het bevel krijgen om ons grondgebied te verlaten gewoon in de illegaliteit. Ook hun verhaal mag weleens verteld worden. Dat gaan we de komende weken proberen binnen het kader van een Panorama-reportage."

Weg van België, vanavond om 21u35 op Canvas