Helft meer cafés failliet sinds rookverbod

Het NSZ trekt aan de alarmbel. Sinds de invoering van het rookverbod in juli dit jaar sloten al 2.005 cafés de deuren, een stijging van 43 procent in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. En dat is volgens het NSZ de schuld van het rookverbod. "De cijfers tonen aan dat het rookverbod stevige consequenties heeft, en cafés die het al moeilijk hadden helemaal de dieperik in sleurde", zegt voorzitter Christine Mattheeuws. "En dan moeten we nog rekening houden met de milde herfst, die ervoor zorgde dat rokers nog zonder al teveel problemen buiten konden roken."

Van die 2.005 cafés die er vorig jaar mee ophielden, gingen er 375 effectief failliet, tien meer dan dezelfde periode vorig jaar. Dat blijkt uit navraag bij handelsinformatiekantoor Coface Services Belgium. Wel zitten fors meer cafés in een faillissementsprocedure: tussen juli en eind december 2010 ging het om 288 zaken, de afgelopen zeven maand zijn het er 721. In de rest van de gevallen, 909 om precies te zijn, gaat het om een vrijwillige stopzetting van de zaak. Ook dat is meer dan vorig jaar, toen 747 cafés vrijwillige de deuren sloten. De bereidheid om een café te openen, lijkt ook terug te lopen. In 2010 kwamen er 1.846 nieuwe cafés bij, dit jaar zijn dat er 1.533.

Hoge loonkosten

Of dit allemaal te wijten is aan het rookverbod, zoals het NSZ beweert, daar is niet iedereen zo zeker van. "Als de analyse klopt, dan is dat een kwalijk gevolg van het rookverbod, en moeten die uitbaters geholpen worden", reageert Roger Blanpain, professor emeritus arbeidsrecht (KU Leuven), en prominent voorstander van de tabaksban. Maar hij vraagt zich af of de moeilijke tijden in de horeca volledig op het conto van het rookverbod kunnen geschreven worden.

De horeca domineert immers al jaren de lijst met faillissementsgevoelige sectoren. Voor- en tegenstanders van het rookverbod bekampen elkaar ook al enige tijd met studies en rapporten die de impact van zo'n verbod moeten staven of ontkrachten. "Vaak krijgt de horecasector bij zo'n discussies steun van de tabaksindustrie", zegt Blanpain. "En welke rol speelt de crisis hierin? Ik denk dat het goed zou zijn moest de overheid eens een onafhankelijke onderzoek voeren, om de aanhoudende discussie te beslechten." Ook John Crombez, staatssecretaris voor de bestrijding van sociale en fiscale fraude (sp.a), merkt op dat er dat er geen grondig onderzoek bestaat, en de discussie dus nooit ten gronde gevoerd wordt.

Bij Horeca Vlaanderen geven ze toe dat het rookverbod lang niet het enige probleem is van de Belgische cafés. "We kunnen niet zeggen dat voor het verbod alles goed ging in de sector", beaamt woordvoerder Gerrit Budts. "De horeca kun je niet delokaliseren, dus aan de hoge loonkosten valt niet te ontkomen. Tel daarbij de hoge btw op dranken en de stijgende energiekosten, en je hebt een zaak die moeilijk rendabel te houden is. Dus ja, de kans bestaat dat tal van uitbaters er om heel andere redenen de brui aan hebben gegeven. Maar feit is dat 43 procent meer cafés hun zaak hebben gesloten sinds het rookverbod, en dat het verbod vaak de doorslag gaf. Het was de druppel die de emmer deed vollopen: of de aanpassingen vergde te veel investeringen, of de uitbaters konden het klantenverlies niet aan. Driekwart van onze leden laat weten dat ze sinds het rookverbod een omzetdaling vaststellen, soms wel tot 30 procent."

De afschaffing van het rookverbod vraagt Horeca Vlaanderen niet, compenserende maatregelen wel. "Akkoord, we zitten in een overgangsperiode, een cultuurshock waar we ons moeten overzetten. Maar dat vraagt tijd en geld, terwijl veel café-uitbaters zich dat helemaal niet kunnen permitteren." Concrete vragen zijn onder meer een verlaging van de btw op dranken, een soepel terrasbeleid en verhoogde investeringsaftrek. Federaal minister van Financiën Steven Vanackere (CD&V) en zijn collega van Werk Monica De Coninck (sp.a) hebben alvast laten weten dat ze bereid zijn om met de sector rond de tafel te zitten.