Herdenken, wat moeten we ermee?

Pang. Met de echo van het schot van Gavrilo Princip zijn vandaag de '14-'18-herdenkingen in België op gang geschoten. In Luik schallen de bugels, voorzien hoogwaardigheidsbekleders zich van hun meest ingetogen tronie en zullen de minuten stilte niet van de lucht zijn. Honderd jaar geleden deed 'den Duits' immers ons land aan in een langgerekte tussenstop tijdens het uitvoeren van hun Schlieffenplan. En dat zult u geweten hebben, in een eindeloze stoet memorials.

Ik moet dan altijd aan Johan Anthierens denken die daarover het volgende schreef: "Collectief geïnstrueerde emotie, ik blijf er immuun voor. Dan schiet mij een versregel te binnen van een nu gepensioneerd schoolmeester maar ooit liedjeszanger, Hans Van Deventer: 'Denken doen ze matig, maar hérdenken doen ze goed.'"

Bron van inkomsten

Herdenkingen, wat moeten we ermee? Het is ontegensprekelijk goed om ons aan de fouten uit het verleden te herinneren, maar zijn het meer dan gewetensussers? Zijn ze meer dan een maandelijkse overschrijving naar Artsen Zonder Grenzen? Even denken aan Verdun en hop, weer verder de patatten schillen en de kinders een draai om de oren geven.

Het is niet moeilijk om met veel gevoel voor timbre woorden als 'Nooit meer oorlog, Nie wieder Krieg, Plus jamais la guerre' uit te spreken. Om jongestorven soldaten helden te noemen. Om de vrede te koesteren als een praline in een Leonidasdoosje gekocht door een Engelse Vicky Pollard op de markt van Ieper. Maar doen we er ook iets mee? Zijn we meer op onze hoede dan vroeger? Streven we meer vrede na? Denken mensen echt: dit nooit meer, nadat ze het Tyne Cot Cemetry in Passendale bezocht hebben? Ik weet het niet.

En dan is er ook nog het oorlogstoerisme in de Westhoek. '14-'18 is altijd een bron van inkomsten geweest voor de streek, in 1919 waren er al Battlefieldtours voor de gegoeden voorzien van bontkragen en geparfumeerde zakdoeken in hun Panhard et Levassors. En als het met stijl en respect gedaan wordt, dan kan het zeker. Maar het leidt ook tot het Geschenkpakket From Flanders Fields. Met Chocolate Poppies, Flanders Bolle Beef, Flanders Fields selection 14-18-koekjes en Wipers Time: schuimwijn met een smaakje van klaprozen. Van Honsebrouck, de man van de Kasteelbierreclames: vrouw zwijgt, maakt nu Passchendaelebier met als wervende leuze: 'One minute of silence. 50 cl of respect'. En Studio 100 een musical met zingende Jelle Cleymansen in de loopgraven. Wat volgt straks? Een obus van de Duitse Dikke Berta's in bladerdeeg? Pralines als gloeiende kogels? In Flanders Fields-paté met papaverkruiden en echt soldatenvleesch?

Het punt is: de Eerste Wereldoorlog is vandaag niet langer van de oudstrijders, van Erich Maria Remarque, Edmund Blunden, Käthe Kollwitz, Willem Vermandere of de broers Chielens, maar van patéboeren, bierbrouwers, boekenslijters en bestuurders van Battlefieldcamionetten. Het is steeds meer een carrièrekans, een middel waarmee je tegen 2015 een nieuwe Mercedes voor op de oprit van je Langemarkse hacienda kan kopen.

En niet alleen de ondernemer is aan het oorlogsondernemen geslagen, ook de regionale politici zijn aan de slag gegaan. Gemeenten zoals De Panne willen samen met anderen een 'front' vormen tegen Ieper omdat ze vrezen dat die alles zullen kannibaliseren. Yperiet moet volgens een Nieuwpoortse schepen Nieuwporiet heten, want volgens zijn uitgebreide historische onderzoek blijkt het gifgas de eerste keer bij het Britse bruggenhoofd ten noordoosten van de IJzermonding gebruikt te zijn. Leve de kleine oorlog van middelmatige geesten om de Groote Oorlog.

Granieten stilte

Straks bulderen dus de kanonnen van augustus, worden we platgeslagen met plastic poppies en rinkelen de kassa's van de Saliënt. En op 25 december 2014 moeten we een kerstbestand beleggen omdat iedereen The Great War beu is.

Doe mij, voor het zover is, een plezier en ga eens naar het Duitse kerkhof in Vladslo. Bij voorkeur in de late herfst en alleen. Wandel van de poort langs de tegels tot aan het Treurende ouderpaar van Käthe Kollwitz. Trek uw kop in de kas en luister naar de indrukwekkende stilte die van het graniet uitgaat. Van de grote verliezers. Denk aan Peter Kollwitz, aan Antoine Fonck, aan Gallipolli, de Chemin des Dames, Passendale, maar ook aan Donetsk, Gaza en Aleppo. Denk aan uw kinderen.

En hoop dat wij ons niet opnieuw een wereldbrand in slaapwandelen.