Nieuw: de CEO zonder politieke kleur

Een verleden binnen het bedrijf, de expliciete steun van de basis, respect van de vakbonden en bovenal: geen aanwijsbare politieke kleur, laat staan bevorderd door een politieke benoeming. Koen Van Gerven en Dominique Leroy - de ene de gedoodverfde opvolger van Johnny Thijs bij Bpost, de andere de erfgename van Didier Bellens bij Belgacom - hebben heel wat gemeen. En dat is allesbehalve toeval.

Meer zelfs: "Het is een bewuste keuze", klinkt het stellig binnen de regering. De nieuwe CEO's van overheidsbedrijven worden op een heel andere manier aangesteld als voorheen. "De opvolging van Johnny Thijs is een zaak van de headhunter en de raad van bestuur. Dat is bij Belgacom op dezelfde manier perfect gelopen, dat zal nu opnieuw het geval zijn bij Bpost", maakt een regeringsbron zich sterk. Een vicepremier bevestigt. "Het enige wat wij zullen doen, is onze goedkeuring geven zodra de beslissing gevallen is. Dat lijkt me veruit het gezondste."

Wereld van verschil

Een wereld van verschil met goed een half jaar geleden toen er, ondanks alle headhunters, toch een zware zweem van ons-kent-ons over de grote benoemingscarrousel hing. Een carrousel die ontaardde in wekenlang bekvechten, bovendien.

Zeker de aanstelling van de nieuwe spoorbaas werd een regelrechte vaudeville. Toen bleek dat er problemen waren met het cv van Ellen Joncheere, keuze nummer één en de favoriete van de headhunters, trok Johan Vande Lanotte tot tweemaal toe zijn adresboekje open. Frank Van Massenhove, topman van de FOD Sociale Zekerheid, accepteerde eerst maar bedankte vervolgens door gezondheidsredenen. Waarop huidig spoorbaas Jo Cornu uit de hoge hoed getoverd werd.

Die hele saga ligt de ploeg van premier Elio Di Rupo (PS) nog steeds zwaar op de maag. De imagoschade was dan ook enorm. De regering had net een enorme boost gekregen door vlak na elkaar de begroting op orde te zetten, het statuut van arbeiders en bedienden gelijk te schakelen en een akkoord over de financieringswet te bereiken. Het zorgvuldig opgepoetste blazoen kreeg een ferme deuk.

"De uitgangspositie was toen nochtans niet fundamenteel anders", benadrukt een regeringsbron. "Ook vorige zomer wilden we eerst en vooral de juiste persoon op de juiste plaats krijgen. Maar iedereen erkent ook wel dat er toen iets fout is gelopen en dat dat niet meer voor herhaling vastbaar is."

Is dit dan het einde van de politieke benoemingen? Dat nu ook weer niet. Het is hoogstens de hoop op beterschap, een eerste blijk van kentering in de hoofden van de politici. Want velen roepen al lang om ter luidst dat objectiviteit de enige selectienorm mag zijn, in de praktijk was daar vooralsnog niet veel van te merken.

Vorige week bleek nog maar eens dat een rist Vlaamse ministers hun kabinetschefs vlak voor het einde van de legislatuur netjes voorzien hebben van een topjob binnen de administaties. Federaal is het al niet veel anders. Van de huidige topmannen van de federale overheidsdiensten heeft er slechts één geen verleden als kabinetschef, vlooide De Tijd onlangs nog uit.

Zijn die mensen incapabel? Verre van zelfs, want de doorsneekabinetschef weet heus wel waar de klepel hangt. De tijd dat totale onbekwaamheid kon, zolang men maar simpelweg de juiste partijkaart had, ligt al lang achter ons.

Kassa kassa

Maar dat het probleem pertinent is, weet ook professor emeritus in de publieke financiën Wim Moesen (KU Leuven). "Maatschappijen waarin burgers in grote mate dezelfde normen en waarden hanteren, gebaseerd op respect en solidariteit, vertonen een hoger civiel kapitaal. Zij eisen een grotere verantwoordelijkheid en integriteit van hun beleidsmakers en zijn veel minder tolerant voor favoritisme en cliëntelisme", toonde hij onlangs nog aan in deze krant. En dat civiele kapitaal, zeg maar de mentaliteit van een land, is een bepalende factor voor de staat van de overheidsfinanciën, aldus Moesen.

Met andere woorden: hoe hoger de tolerantie voor onder meer politieke benoemingen, hoe slechter de overheidskas beheerd wordt. Of hoe niet alleen de negatieve beeldvorming van vriendjespolitiek gebaat is bij een kentering in het politieke benoemingsbeleid.

Hoe het niet moet

De zoektocht naar de nieuwe spoorbaas een half jaar geleden werd een benoemingsvaudeville. Toen er problemen waren met het cv van Ellen Joncheere trok minister Johan Vande Lanotte zijn adresboekje open. Frank Van Massenhove (r.) accepteerde eerst maar bedankte vervolgens. Waarop Jo Cornu (m.) uit de hoge hoed getoverd werd.

Hoe het ook kan

Koen Van Gerven is de gedoodverfde opvolger van Johnny Thijs bij BPost, en Dominique Leroy is de erfgename van Didier Bellens bij Belgacom. Beiden hebben een verleden binnen het bedrijf, de expliciete steun van de basis, respect van de vakbonden en bovenal: geen aanwijsbare politieke kleur.