Direct naar artikelinhoud

Gastoevoer naar Zuidoost- en Centraal-Europese landen dreigt in gedrang te komen

Europa dringt aan op regeling Oekraïens-Russisch gasconflict

Een EU-delegatie vertrekt vandaag naar Rusland om op een snelle regeling van het gasconflict met Oekraïne aan te dringen. In meerdere Centraal- en Zuidoost-Europese landen is de gastoevoer uit Rusland de jongste dagen teruggevallen.

DOOR LODE DELPUTTE

BRUSSEL l Terwijl de gastoevoer naar de Tsjechische Republiek hersteld werd, klaagden zowel Hongarije, Roemenië, Turkije, Griekenland, Kroatië als Bulgarije over lage druk of niet-naleving van het leveringscontract.

Het partijtje armworstelen tussen Moskou en Kiev duurde ook gisteren voort, in een pijnlijke herhaling van de 'gasoorlog' die de twee in 2006 al met elkaar uitvochten. Ook toen kwam de levering van Russisch aardgas aan Centraal- en West-Europa in het gedrang.

Het Russische Gazprom heeft per 1 januari de toevoer naar de voormalige sovjetrepubliek Oekraïne afgesneden, nadat de beide buren er niet in geslaagd waren de op 31 december gestelde deadline voor een nieuwe overeenkomst te halen. Gehoopt wordt nu op een akkoord tegen 7 januari, als het orthodoxe kerstfeest plaatsvindt.

2,4 miljard dollar schuld

Concreet beschuldigt Gazprom het Oekraïense bedrijf Naftogaz ervan zijn achterstallige schuld van 2,4 miljard dollar (1,9 miljard euro) niet af te lossen. Gazprom kreeg ook nul op het rekest toen het een minimumprijs van 250 dollar per 1.000 kubieke meter gas voorstelde, terwijl Kiev slechts 235 dollar wou ophoesten. Prompt trok Gazprombaas Alexej Miller de prijs naar 418 dollar op. Rusland is evenmin te spreken over de hogere doorvoerprijs die Oekraïne wil aanrekenen.

Had het er begin vorig weekend na garanties van beide partijen nog naar uitgezien dat de Europese Unie niet door het dispuut getroffen zou worden, dan is daar intussen verandering in gekomen, in zoverre zelfs dat het kersverse Tsjechische EU-voorzitterschap vandaag een delegatie naar Moskou stuurt.

Officieel gaat het om een fact finding mission en beschouwt Brussel het gasconflict als louter commercieel, niet iets waarin het tussenbeide wil komen. In de coulissen zijn vermoedelijk echter alle registers opengetrokken om Moskou en Kiev eens en voorgoed tot een vergelijk te dwingen.

"Wij zijn de belangrijkste markt voor Russisch gas, we hebben er dus evident belang bij om druk uit te oefenen opdat er zo snel mogelijk een definitief akkoord bereikt wordt", zei gisterochtend commissiewoordvoerder Johannes Laitenberger. Wel beklemtoonde hij dat er "geen onmiddellijk gevaar" bestond voor de EU-consument en dat de EU over voldoende strategische voorraden beschikt: 70 tot 90 procent van de maximumcapaciteit, genoeg om meerdere weken door te komen.

Het neemt niet weg dat diverse gasmaatschappijen in Zuidoost- en Centraal-Europa de noodklok luiden, zeker nu grote delen van het continent in de greep van een koudegolf zitten. Onder andere het Roemeense Romgaz, het Bulgaarse Bulgargaz, het Griekse DEPA en gasdistributiebedrijven in Hongarije, Slowakije, Tsjechië, kandidaat-EU-lid Turkije en de toekomstige lidstaat Kroatië hadden zondag een kritische terugval gesignaleerd. In Tsjechië is de normale gaspulsatie gisteren teruggekeerd. Hoewel EU-commissaris voor Energie Andris Piebalgs van "onregelmatigheden" gewaagt, hebben de problemen volgens hem geen impact op de eindverbruiker.

Hoezeer het conflict in eerste instantie ook om prijzen draait, er zijn uiteraard andere elementen in het geding. Zo hoopt Oekraïne de zaak als hefboom te benutten om het belang van zijn felgegeerde NAVO-lidmaatschap te onderstrepen en aan te geven hoezeer Rusland de Grote Boosdoener is, en ook de EU erdoor bedreigd wordt. Maar dat Koude-Oorlogsargument, dat naar de recente confrontatie in Georgië verwijst en dat in de Baltische landen en Polen wel opgeld doet, maakt in West-Europa weinig los.

Op de eerste plaats geld

Het gaat in de eerste plaats om geld, houden waarnemers in Londen, Parijs en Berlijn het erbij. Zeker voor een bedrijf als Gazprom, dat sinds de globale recessie driekwart van zijn beurswaarde inboette en waar elke roebel voortaan telt. Wil de gasreus straks nieuwe bronnen in het Arctische gebied aanboren, dan is hij met handen en voeten aan Europese klanten én investeerders gebonden.

Rusland kan Europese steun dus goed gebruiken en heeft weinig reden om uitgerekend nu de Unie te froisseren. Wel hoopt Rusland deze tweede gascrisis in korte tijd aan te wenden om zijn controversiële plan voor een aantal nieuwe gaspijpleidingen beter te verkopen.

Via een zuidelijke en noordelijke gaslijn richting West-Europa zou Oekraïne flink omzeild worden, maar zou - zeggen sceptici - de Europese afhankelijkheid van Moskou alleen maar groter worden, terwijl de betrekkingen met Kiev eronder zouden lijden.

Nog een element heeft met de binnenlandse situatie in Oekraïne zelf te maken. Daar staan premier Joelia Timosjenko en president Viktor Joesjtsjenko nog altijd met getrokken messen tegenover elkaar, afwachtend wie van beiden de crisis oplost en zijn/haar rivaal in de politieke marge rangeert.

Als er geen oplossing gevonden wordt, maken Kiev en Moskou zich sterk de zaak in Stockholm aanhangig te maken, waar een arbitragehof internationale handelsconflicten beslecht.

Rusland lijdt hard onder de recessie en kan Europese steun goed gebruiken. Het heeft weinig reden om uitgerekend nu de Unie te bruuskeren

n De drukmeter op de gasleiding in de Oekraïense stad Boyarka geeft nul aan.