Homeland security geen Belgisch verhaal
Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) wil naar Amerikaans voorbeeld een Homeland Security oprichten om geradicaliseerde jongeren aan te pakken. Hoe dat er juist moet uitzien, blijft uitermate vaag. Maar het model van de VS gewoon kopiëren is onzin.
Hoe werkt Homeland Security in de VS?
Homeland Security werd in 2002 opgericht in de nasleep van de aanslagen van 11 september. Toenmalig president George W. Bush ging daarvoor de mosterd halen in Europa.
"De bevoegdheden van het ministerie van Binnenlandse Zaken waren toen beperkt tot onder meer de nationale natuurparken en de rechten van native americans", zegt professor internationale politiek Rik Coolsaet (UGent). "Bush ging elementen halen bij andere departementen, zoals de grenscontrole, migratie en bijvoorbeeld de kustwacht om een volwaardig veiligheidsdepartement op te richten, een beetje vergelijkbaar met een ministerie van Binnenlandse Zaken in Europa." Het werd op slag een van de grootste departementen in de Amerikaanse administratie.
Is die dienst dan met terreurdreiging bezig?
Zeker, maar het takenpakket is veel groter dan dat. Ook de bestrijding van natuurrampen is een verantwoordelijkheid van Homeland Security. Voor de terrorismedreiging werd destijds het Office van de Director of National Intelligence opgericht, te vergelijken met het antiterreurorgaan OCAD in België. Dat houdt zich onder meer bezig met de terreurdreiging.
"Pas in 2009 is Homeland Security zich specifiek gaan toeleggen op radicale elementen in eigen land", legt Coolsaet uit. "Daarvoor zijn ze naar Europa komen kijken. Na de aanslagen in Madrid (2004) en Londen (2005) waren wij hier al veel langer bezig met homegrown terrorism. Ik was destijds zelf aanwezig op een conferentie, waar onder meer het Pentagon naar onze bevindingen kwam luisteren."
Dat Bart De Wever nu net naar een Amerikaans voorbeeld kijkt, noemt Coolsaet "bijzonder ironisch". "Wie Homeland Security wil kopiëren naar Europa, heeft of ons systeem, of het Amerikaanse systeem niet goed gesnapt."
Maar wat heeft de Bart De Wever voor ogen?
Na een bijeenkomst met collega-burgemeesters uit België en Nederland in Delft riep De Wever op tot "een overkoepelende orgaan voor terrorismebestrijding". Dat moet geradicaliseerde jongeren niet enkel in kaart brengen, maar hen ook "opvolgen op internet, tegenacties opzetten en detoxicatie voeren op internet". Een organisatie met een veel specifiekere structuur en doel dan de moloch die de Amerikaanse evenknie is. Maar hoe die er juist moet uitzien, laat De Wever nog in het midden.
Is zo'n orgaan noodzakelijk?
Niet alleen het OCAD, maar ook de Staatsveiligheid volgt nu al jongeren die naar Syrië trekken van nabij op. Ook al looft De Wever het werk van beide instanties, toch zijn hun inspanningen onvoldoende, meent hij. "Er is een goede communicatie, zeker als je het geluk hebt burgemeester te zijn van een grote stad met een groot politiekorps", zegt de Antwerpse burgemeester. "We hebben momenteel een goed zicht op de zaak, maar zodra de radicale jongeren de stad verlaten sta ik machteloos."
Veiligheidsexpert Brice De Ruyver (UGent) begrijpt zijn bezorgdheid, maar ziet geen heil in een extra organisatie. Het is niet alleen kostenverslindend, ook zullen de verschillende diensten elkaar het licht niet in de ogen gunnen. Ook zal een nieuwe speler op het terrein van de inlichtingendiensten het zeer moeilijk hebben. "In die wereld is kennis macht. Onze inlichtingendiensten hebben goede contacten met hun buitenlandse collega's. Maar bij de oprichting van OCAD in 2006 hebben we gemerkt hoe moeilijk het was dat vertrouwen te winnen."
Ook Mechels burgemeester Bart Somers, eveneens aanwezig op het overleg in Delft, ziet geen heil in "nog eens een bureaucratische instelling".
Kunnen we verder met onze huidige organisatie?
De Ruyver verwijst naar het College voor Inlichtingen en Veiligheid (CIV), waar onder meer de binnenland- en buitenlandminister in zetelen, maar ook de premier en de vicepremiers. "Na de aanslagen in Londen en Madrid kwamen we meerdere keren per week samen", zegt De Ruyver, die de commissie onder Guy Verhofstadt voorzat. "Maar nu is de werking enigszins stilgevallen." Die werking intensifiëren is al een stap in de goede richting. Ook wijst hij erop dat de samenwerking tussen het lokale en het federale niveau verder moet worden versterkt.
Waarom doet De Wever dan zijn oproep?
Momenteel zijn er een driehonderdtal strijders naar Syrië vertrokken uit ons land, vanuit heel Europa een drieduizendtal. Zij, maar ook andere geradicaliseerde jongeren, vormen een reële bedreiging. Dat heeft de aanslag op het Joodse Museum in Brussel, gepleegd door een Franse ex-Syriëstrijder, aangetoond. Of het Amerikaanse voorbeeld zaligmakend is, is een andere zaak. Vorig jaar kon Homeland Security in de VS ook de aanslag op de marathon in Boston niet voorkomen.
"Onze diensten beperken nu ook al het risico tot een minimum", weet De Ruyver. "Maar het is alvast goed dat de discussie wordt opgestart."
Wat is de rol van de nieuwe regering?
Met zijn voorstel lost De Wever een schot voor de boeg van de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken. Niet toevallig heeft N-VA zich het voorzitterschap van de Kamercommissie Binnenlandse Zaken toegeëigend (zie kader). Als ze de bevoegde minister niet leveren, kunnen de Vlaams-nationalisten zich via de commissie vastbijten in het thema. "Het wordt in elk geval een erg belangrijke taak voor de nieuwe minister om het huidige beleid te evalueren en aan te scherpen waar nodig", weet ook Coolsaet.