Spandoek ophangen kan betogers vijf jaar cel kosten

In limousines die tussen die van Gordon Brown en Angela Merkel reden, passeerden ze die avond meerdere politiecontroles. Tot voor hen de deuren werden geopend en ze de rode loper voor het Berlaymontgebouw op konden.

Het was 10 december 2009 en elfactivisten van Greenpeace in avondkledij slaagden er tot hun eigen verbazing in bij de pompeuze start van de EU-top een spandoek uit te rollen met daarop ‘Save Copenhagen’. In de Deense hoofdstad lagen toen de VN-klimaatonderhandelingen op apegapen.

De klimaatactie op de rode loper werd in Brussel meteen in de kiem gesmoord. Agenten in burger pakten de activisten op. Na twintig uur in de cel en twee rondjes ondervragingen werden ze voorlopig vrijgelaten. Vandaag staan ze in Brussel terecht voor ‘valsheid in geschrifte’, omdat ze valse pasjes zouden hebben gebruikt.

Dat laatste ontkennen de betrokkenen. “Ze droegen duidelijk zichtbare badges met hun eigen naam, foto en Greenpeace op. Je kon hen meteen identificeren, maar ze zijn gewoon op geen enkel moment gecontroleerd en dus al zeker niet door een controle geraakt met valse documenten”, zegt advocaat Johan Verstraeten.

Activist Jacques Vandenheede was erbij. “Enkel om op een vreedzame manier een broodnodige boodschap te brengen riskeren wij tussen acht dagen en vijf jaar cel of boetes. Wij beschadigden niets en hebben geen overtredingen begaan. Ik ben al vijftien jaar activist en ik ben het gewoon dat onze acties soms tot administratieve sancties leiden”, zegt Vandenheede. Maar nu duwt een parket, niet een burgerlijke partij die zich benadeeld voelt, een vervolging voor strafbare feiten door.

Greenpeace deelt die bezorgdheid. “Er is een zorgwekkende trend waarbij activisten sinds 9/11 steeds meer bij voorbaat als criminelen worden behandeld, terwijl al veertig jaar bekend is dat wij vreedzame acties voeren. Die strafrechtelijke aanpak is onnodig en belemmert onze werking. We moeten geld en energie besteden aan rechtszaken, terwijl dat niet onze taak is”, zegt Dave Van Meel, woordvoerder van Greenpeace België.

Jasper Teulings, hoofdadvocaat bij Greenpeace International, zegt dat een hardere aanpak in ieder geval opvalt. In eigen land is er naast het ‘rodeloperproces’ ook het Electrabelproces tegen Greenpeace. De milieuorganisatie hing in 2006 protestspandoeken op de terreinen van de energiegigant en bedolf ook de hoofdzetel onder een berg steenkool. Na een klacht van de energieleverancier volgde een gerechtelijk onderzoek voor bendevorming, en hield het gerecht een uitgebreide huiszoeking bij Greenpeace. Ondertussen is de organisatie in zes van de zeven arrondissementen waar de klacht liep buiten vervolging gesteld omdat, zoals de rechter in Gent het verwoordde, “de acties het maatschappelijk belang dienden”.

Teulings: “Daar zijn wij erg blij om. Maar de schade is wel geleden. Greenpeace is door het openbaar ministerie neergezet als misdadige organisatie, vergelijkbaar met de mafia. Dat beïnvloedt de publieke opinie en maakt mensen bang die hun democratisch recht op vrije meningsuiting willen gebruiken.”

Afluisteren

Vandenheede en advocaten Teulings en Christophe Marchand hebben het ook over preventieve arrestaties. “Net voor een actie in Brussel over tonijnvangst zijn we met enkele activisten van de metro geplukt door de politie”, getuigt Vandenheede. In de aanloop naar die actie kreeg Greenpeace volgens Teulings ook telefoon van de politie. “Ze zeiden dat ze wisten wat we van plan waren en gaven het ‘advies’ er niet mee door te gaan.”

Teulings: “In combinatie met de zware beschuldiging in de Electrabelzaak vind ik dat het meest zorgwekkende. Vroeger gebeurde dat niet.” Marchand vult aan: “Via de wet op de methodes voor het inzamelen van gegevens door inlichtingen- en veiligheidsdiensten is het in theoriemogelijk om, omdat er een vermoeden is dat een groep ‘radicaliseert’, afluisteroperaties in te stellen. Soms krijgen we de indruk dat dat gebeurt.”

Veiligheids- en gerechtsexperts reageren ontkennend. “De politie informeert zich op alle mogelijke manieren over acties, maar enkel met legale methodes. Voor afluisteroperaties zijn stevige aanwijzingen en de goedkeuring van magistraten nodig. Er is geen complot tegen activisten, en de milieubeweging is geen prioriteit voor de veiligheidsdiensten”, zegt criminoloog Brice De Ruyver.

De Ruyver vermoedt, net zoals de voorzitter van onderzoeksrechters Karel Van Cauwenberghe, eerder dat de gerechtelijke instanties fors reageren omdat de ‘rodeloperactie’ de veiligheidsmaatregelen in de hoofdstad van Europa “ridiculiseerde”. De Ruyver: “De context was bloedserieus. Tijdens zo’n top kijkt heel de wereld mee en dan is het geen slim idee om de veiligheid belachelijk te maken door de vrijheid van meningsuiting te cultiveren. Rechters en de mensen die voor dat euvel zijn gestraft kunnen daar niet mee lachen.”