Waarom uw trein het laat afweten
Het aanhoudende gekibbel tussen de top van de Belgische spoorwegen en de vakbonden doet een beetje aan de formatiegesprekken denken: er is weliswaar discussie over inhoudelijke punten, maar het is toch voornamelijk wederzijds wantrouwen dat de onderhandelingen voor de derde keer doet stranden. Behalve het land dreigen nu ook de reizigers in de kou te blijven staan.
De socialistische vakbond kondigt acties aan op maandag 11 oktober, en een algemene staking op de 18de. De christelijke bond zal de staking niet blokkeren. Volgende maandag zal de hinder volgens de vakbonden beperkt blijven, maar één week later gaat onherroepelijk het land plat.
De kern van de discussie tussen vakbonden en directie gaat over de toekomst van het statutair personeel van de NMBS. Er bestaat een consensus over wat er tot 2014 moet gebeuren - minstens driekwart van de diensten die door statutair personeel gegarandeerd kan worden, zal door statutairen worden uitgevoerd, en er wordt niemand ontslagen, zegt de directie. De vakbonden willen echter ook weten welke jobs er na 2014 door statutair personeel ingevuld zullen worden en welke niet. En ze willen dat de directie daar keiharde cijfers op plakt.
De NMBS vindt dat onmogelijk. “Het valt vandaag onmogelijk in te schatten hoe de markt er zal uitzien in 2014. In die omstandigheden kan ik toch geen engagementen aangaan over mensen die nu nog op de middelbare school zitten?”, argumenteert NMBS-topman Marc Descheemaecker. “Hoe meer statutairen we hebben, hoe moeilijker we namelijk binnen de lijntjes van het Europese akkoord kunnen kleuren. Een logistiek bedrijf kan namelijk niet zonder flexibiliteit, en flexibiliteit is moeilijk te verzoenen met vaste benoemingen.”
Maandagavond liepen de discussies over het sociaal akkoord daarop vast, en de vertegenwoordigers van beide vakbonden verlieten de vergaderzaal waar ze al twee jaar onderhandelen. Prompt kondigden de socialisten acties aan. De christelijke vakbond beraadt zich tot 28 oktober, maar zal de stakingen niet blokkeren.
Vertrouwenskloof
De inhoudelijke discussie tussen bonden en directie verbergt echter een metersdiepe vertrouwenskloof die al jaren tussen de onderhandelaars gaapt. De voorbije maanden zijn van beide kanten toegevingen gebeurd. Maar toen weigerde Descheemaecker het statutair personeel van de goederenpoot van de NMBS bij Infrabel onder te brengen, de infrastructuurbeheerder die wel als monopolist kan blijven bestaan. De vakbonden interpreteerden dat als een signaal dat hun topman eigenlijk de volledige privatisering van het vroegere B-Cargo voor ogen heeft. Ze vrezen dat daardoor het statuut van het personeel op de helling komt te staan.
Descheemaeckers weigering om cijfers op de toekomst te plakken, laat staan om zwart op wit te garanderen dat de logistieke poot ook binnen de NMBS zal blijven, voedt alleen maar die vrees. “We zijn nu twee jaar bezig, maar echt sluitende afspraken zijn er nog niet gemaakt”, zegt Luc Piens van ACV-Transcom. “Want zeg nu zelf: als een baas de dingen wel wil garanderen, maar hij weigert ze te definiëren, wat is zo’n akkoord dan waard?” Jos Digneffe van de socialistische spoorvakbond ACOD haalt de schouders op. “Als we het oneens blijven over wat er na 2014 moet gebeuren, hebben ook alle andere afspraken geen zin meer”, klinkt het strijdvaardig.
‘Bonden spelen met vuur’
Dus komen er acties, hoe hard Descheemaecker zelf die boodschap ook ontkent, en de vakbonden uitnodigt om “dringend werk te maken van een sociaal akkoord”. Want, zegt Digneffe, “ik verkies geen akkoord boven een slecht akkoord.”
Descheemaecker vindt dat de vakbonden met vuur spelen. “We zitten op de grens van wat er mogelijk is zonder de staatssteun in gevaar te brengen die we van de Europese Commissie mogen binnenhalen. En we vechten niet alleen voor de jobs van morgen, maar ook voor de logistieke structuur van het land”, zegt Descheemaecker met veel gevoel voor drama.
Sinds de liberalisering van het goederenvervoer per trein is ingezet, is de goederenpoot van de NMBS structureel verlieslatend. Bovendien kreeg het bedrijf nog een stevige slag in de nek in 2008, toen de financiële en economische crisis de omzet met een dikke 40 procent deed vallen. Om het hoofd boven water te houden bepleitte het bedrijf bij de Europese Commissie de mogelijkheid om nog één kapitaalsinjectie vanuit de groep te ontvangen voor het bedrijf weerbaar werd gemaakt voor een geliberaliseerde markt. Dat lijkt te lukken: de NMBS blijkt voor het eerste halfjaar van 2010 gevoelig betere cijfers neer te kunnen leggen dan een jaar geleden (zie kader). Het herstelplan dat bij de Commissie ingediend werd, is intussen wel grotendeels gerealiseerd, maar de onderhandelingen over een sociaal akkoord lopen al sinds november 2008 geweldig stroef. En dat zullen we vanaf maandag met z’n allen voelen.