De juiste schoenen zijn het lijden waard
Zelfs vrouwen die weerstand bieden aan duizelingwekkend hoge hakken begrijpen de kracht van de transformationele fantasie die schoenen bieden
Sarah Churchwell over schoenen die de vrouw maken
@5 INFO Opinie:Sarah Churchwell is hoofddocent Amerikaanse literatuur en cultuur aan de University of East Anglia.
Een vrouw genaamd Sophie King kreeg 9.000 euro schadevergoeding voor verwondingen die ze opliep toen haar naaldhak brak, waardoor ze viel en haar enkel brak. Ik heb mijn enkel meer dan twee keer verzwikt toen ik gekke schoenen droeg, maar mijn schoenen hadden niet het fatsoen iets van me te breken.
De geniale zet van mevrouw King, zo bleek, was dat ze goedkope schoenen had gekocht - ze kostten 45 euro. Nu kan ze zich een paar veroorloven dat beter moet standhouden: Manolo Blahnik verkocht een paar jaar geleden laarzen in krokodillenleer voor 8.700 euro, zeg maar het bedrag dat mevrouw King aan schadevergoeding uitbetaald kreeg.
Elke vrouw weet dat hoge hakken pijn gaan doen, ofwel aan de voeten, ofwel aan de bankrekening, of aan beide. En voor je begint te spotten met zogenaamd intelligente vrouwen die zichzelf vrijwillig pijn bezorgen, wacht even, en vraag je af of je ooit een kater hebt gehad. Het initiële genot lijkt de onvermijdelijke geseling altijd waard.
De meeste vrouwen die ik ken, vertonen in bepaalde mate het Assepoestersyndroom, de overtuiging dat de juiste schoenen het lijden en afzien waard zijn. Per slot van rekening moet glas zowat het pijnlijkste materiaal voor schoenen zijn. Het onpraktische van glas als schoeisel is zo opvallend dat sommige geleerden in de verleiding kwamen Cendrillon ou La Petite Pantoufle de Verre van Charles Perrault uit 1697 te beschouwen als een foutieve vertaling van 'vair', of vacht.
Maar volksverhalen waarin de zogenaamde 'muiltjestest' voorkomt, waarbij de held de bruid herkent aan haar schoen, gaan terug tot de oudheid: er bestaat een versie uit het negende-eeuwse China, wat waarschijnlijk verklaart waarom het verhaal zo de nadruk legt op kleine voeten als het toppunt van schoonheid.
Onlangs werd een zelfs nog oudere versie in het Sanskriet uit de vijfde eeuw voor Christus gevonden, en er zijn heldinnen die worden herkend dankzij de schoonheid van hun schoenen in sprookjes uit het antieke Griekenland en Rome, maar ook in verhalen uit Iran, Afghanistan en Afrika.
Pas als we bij de Duitsers arriveren, sluipt het motief van het lijden het sprookje binnen, en het is duidelijk een straf. In de versie van de gebroeders Grimm uit 1856 met de toepasselijke naam Assepoester, waarin de op grote voet levende stiefzussen het muiltje niet gepast krijgen, geeft de moeder elk van hen een mes. Ze gebiedt haar eerste dochter haar grote teen, en haar andere dochter haar hiel af te snijden. Het valt de idiote prins niet op dat het bloed uit het muiltje gutst, tot een paar behulpzame vogels hem erop wijzen. Aangezien het muiltje van de Grimms van "puur goud" is gemaakt, is het moeilijk het mes niet als licht overbodig te bestempelen. Die schoenen zouden je hoe dan ook aan het bloeden krijgen, ook zonder dat er bestek aan te pas kwam.
Wat wel in alle sprookjes terugkeert, is het idee dat schoenen je ware aard kunnen tonen, of toch op zijn minst het trekje van ons dat altijd thuis is gebleven - of in het geval van rode schoentjes, ons thuis gebracht heeft. Je hoeft niet rond te hangen in met as besmeurde lompen, of verloren te geraken in Oz, om de symbolische kracht van het verhaal te vatten: het is waarom we de uitdrukking hebben 'Wie het schoentje past, trekke het aan'.
Het verhaal van Assepoester is, met alle respect voor Hollywood, niet een van-lompen-tot-luxesprookje. Het is een verhaal over de herkenning van ons ware zelf, waarvan we diep vanbinnen weten dat het mooi is en recht heeft op liefde.
Zelfs - en vooral - al ben ik niet mooi, mijn schoenen zijn dat wel, want ze zijn niet onderhevig aan schommelingen van gewicht of zelfachting. Ze zijn onveranderlijk, wat ook de reden is waarom glas en goud een symbolische kracht hebben die pels helemaal mist; het is niet alleen symbolische luxe, of omdat niemand behalve Hobbits harige voeten mooi vinden. Het is omdat de schoen zich niet moet aanpassen aan de voet. De lelijke stiefzussen zouden er geen enkel probleem mee hebben hun voeten in bont te wurmen. En dat is ongetwijfeld ook de reden waarom de glazen muiltjes het enige magische accessoire in het sprookje zijn dat om middernacht niet hersteld wordt in zijn oorspronkelijke staat. Schoenen zijn constant.
Zelfs vrouwen die weerstand bieden aan duizelingwekkend hoge hakken en zelfs nog duizelingwekkender hoge prijzen van schoenen van topontwerpers, begrijpen de kracht van de transformationele fantasie die schoenen te bieden hebben. Ik ben de trotse bezitter van roomkleurige, handgemaakte Italiaanse laarzen in slangenhuid die ik bij een verkoop van proefmodellen heb gekocht.
Ik ben geen gogodanseres, en heb ze dus zeker niet nodig. Maar ze waren afgeprijsd van 495 euro tot een verbijsterende 25 euro, en de kloof tussen hun waarde en hun prijs maakte ze van onschatbare waarde. Ik hou ze dus maar bij, voor het geval dat. Op zekere dag moet ik de gogodanseres in mezelf misschien wel bovenhalen.