Er is iets met Cees, maar wat precies?

Godzijdank, de uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren is zonder incidenten verlopen. Woensdag ontving Cees Nooteboom hem in het Koninklijk Paleis te Brussel uit handen van koning Albert.De koning had in Nootebooms leven of in dat van mensen in zijn directe omgeving geen merkwaardige seksuele voorkeuren aangetroffen die hem het uitreiken van de prijs op morele gronden onmogelijk maakte. Cees Nooteboom was tevreden met het bij de prijs behorende geldbedrag.Dat in tegenstelling tot Jeroen Brouwers, die drie jaar geleden zijn neus ophaalde voor het bedrag van 16.000 euro en de prijs weigerde. Naar aanleiding van Jeroens klacht was de prijs verhoogd tot 40.000 euro. Daar schoot Brouwers helaas zelf niets meer mee op, maar Nooteboom dus wel. Het zou van sportiviteit getuigen wanneer hij een paar duizend euro overmaakte aan Brouwers.In 2001 moest de prijs worden uitgereikt door een ambtenaar van de Nederlandse Taalunie, omdat er iets was met de partner van laureaat Gerard Reve, Joop Schafthuizen. Het fijne weet ik er niet meer van, ik herinner me alleen het woord ‘pielemuis’.Kees Fens, de helaas overleden publicist, recensent en letterkundige, was enige malen lid van de jury van de Prijs der Nederlandse Letteren. Hij vertelde me ooit hoe bij een van die gelegenheden de jury een schrijver tot winnaar wilde uitroepen van wie Fens zich juist op tijd meende te herinneren dat hij al was overleden. Dat bleek te kloppen. Dus behalve de winnaars maakt ook de jury er heus wel eens een potje van.Cees Nooteboom publiceerde zijn eerste boek, Philip en de anderen, in 1954en daarna volgde een immens lange reeks van romans, gedichten, reisverhalen en essaybundels. Daarvoor ontving Nooteboom alle prijzen die in het Nederlandse taalgebied worden vergeven, waaronder de ANWB-prijs.En toch is Cees Nooteboom bij ons geen populaire auteur. Hij kon nooit tippen aan de lezersliefde die mannen als Hermans, Reve, Wolkers, Boon of Claus bij ons ten deel viel. Tegenwoordig is Kluun ook een stuk geliefder dan Cees.Er is iets met Cees, al is het niet gemakkelijk vast te stellen wat dan precies. Het is in elk geval nooit Nootebooms streven eens even een lekker toegankelijk boek te schrijven. Hoewel hij in 1962 enige faam verwierf met de songtekst ‘Iedereen, iedereen twist (je wordt er gek van)’ van Twistin’ Jackie and his Gang kun je hem moeilijk van frivoliteit betichten.Er kleeft Cees Nooteboom een loden ernst aan. Hij is een schrijver die zich voortdurend zeer bewust is van de heilige taak die op zijn schouders rust en die weet dat daarmee niet valt te spotten. In dat lijden lijkt Cees het zeer met zichzelf te hebben getroffen.Ik heb mij menigmaal met een boek van Cees in een stoel genesteld en gezworen pas weer op te staan als ik het uit had. Ik heb met Cees geworsteld, mag ik wel zeggen. Ik heb getracht hem te doorgronden. Ik heb voor straf duizendmaal tegen mezelf gezegd: ‘Cees is een groot schrijver, ja, hij is een héél groot schrijver’. Maar ik ben er desondanks nooit in geslaagd een boek van Cees van kaft tot kaft te lezen.Zelfs met zijn reisreportages had ik het moeilijk. Na een paar bladzijden reisrepo van Cees snak ik naar de droge info uit de Lonely Planet-gids.Toen de Muur viel, schreef Cees Nooteboom een stuk uit Berlijn in de Volkskrant. Iedereen zei dat het prachtig was, maar ik kon er geen touw aan vastknopen. Ik herinner me dat ik er aan het eind van overtuigd was dat de Muur nog gewoon overeind stond. Cees is een schrijver die zo ontzettend bedreven is in het duiden, symboliseren en het van een filosofische inbedding voorzien van zelfs de simpelste zaken, dat je na een alinea of vijf het zicht op de werkelijkheid totaal bent verloren.

Nobelprijs

Dat is zonder meer razend knap en het vereist een rijke pen. Maar toch sluit het kennelijk niet aan bij de Nederlandse literatuurbeleving. Cees Nooteboom is in Duitsland veel geliefder dan in zijn vaderland. Zijn roman Rituale ging er bij honderdduizenden over de toonbank. De literatuurpaus Marcel Reich-Ranicki rekent hem al jaren tot de groten van de Europese literatuur en vindt dat Cees de Nobelprijs voor de literatuur moet krijgen.Dat zou mooi zijn, want we hebben in Nederland nog nooit de Nobelprijs voor de literatuur gewonnen en daarmee staan we internationaal toch een beetje te kijk als land van flutschrijvers en doktersromanciers.Maar Cees Nooteboom de Nobelprijs... We zouden, behalve blij, ook stomverbaasd zijn mocht het ooit zover komen.Intussen vloog Cees woensdag na de prijsuitreiking door naar Rome, voor een ontvangst bij de paus. Die komt kennelijk wel door Cees’ boeken heen.Cees is zo groot, wij kunnen hem niet eens meer zien en ook niet meer begrijpen.