Van God tot klein pierke

`Lernoet & Oespie' noemt de West-Vlaamse Wikipedia-pagina het bedrijf en het valt op: die is véél langer dan het summiere paginaatje in het Nederlands. Misschien zegt het meteen alles. In West-Vlaanderen en vooral in Ieper ('Dit artikel zou beter herschreevn zyn in 't Ypers', lees je nog) was het spraaktechnologiebedrijf van Jo Lernout en Paul Hauspie de hoop, de trots en de ontgoocheling van de streek. De wanhoop zeker, toen in 2000 begon te blijken dat Lernout & Hauspie beschuldigd werd van fraude. "Ze steldn under winstcyfers schonder voorn dan dasse woarn" zegt en schrijft West-Vlaanderen. De Ieperse handelsrechtbank sprak op 24 oktober 2001 het faillissement uit. Nadien volgde in 2007 een proces waarop (in 2010) zowel Lernout en Hauspie veroordeeld werden tot een celstraf van vijf jaar, waarvan drie jaar effectief. Maar nu is er dus dit: 15.414 burgerlijke partijen hopen geld terug te krijgen van L&H.

15.414 is veel, maar in de hoogdagen van het bedrijf waren er nog veel meer grote en kleine aandeelhouders. De geschatte beurswaarde liep op tot 450 miljard, geld dat in de beginfase (en ook later) voor een stuk werd bijeengeraapt, gesprokkeld en gevraagd door en bij mensen uit de omtrek van het bedrijf. Landbouwers, hoteluitbaters, slagers, onderwijzers: de droom van Jo en Pol werd een beetje de eigen versie van de American Dream. Ontstaan in het hoofd van Jo Lernout - een computerspecialist - en Pol Hauspie - een boekhoudspecialist - die allebei geloofden dat computers op een dag naar de stem van de gebruiker zouden luisteren. Bijna dertig jaar later, aan de vooravond van wat vandaag in Gent staat te gebeuren, zei Jo Lernout vorige week in een mailinterview met de Krant van West-Vlaanderen: "Ken je Siri, de virtuele assistent van Apple? Een van de stemmen ervan is van een L&H-medewerkster."

Waarmee Lernout aangeeft dat spraaktechnologie geen wolk was, geen gebakken lucht, geen drijfzand in het hoofd waarop een bedrijf werd gebouwd dat gedoemd was om te vergaan. Er was alleen een maar. Of beter: er waren een paar 'maars'. Wat vandaag stilaan evident lijkt, was dat in 1987 (toen het bedrijf werd opgericht) nog lang niet. Wie had een pc? Gsm's waren er nog niet, smartphones niet eens een droom. Dat hoor je dus wel over Lernout&Hauspie Speech Products (LHSP), zoals het bedrijf vanaf 1989 officieel heette: ze waren hun tijd vooruit. Technologie kopen en ontwikkelen, dat konden ze zelf. Maar commerciële producten waarvoor die spraaktechnologie gebruikt kon worden, waren er nog maar amper. De inkomsten waren navenant. Geld was altijd een probleem.

Bedelronde

Bij LHSP lees je vaak het begrip 'bedelronde'. Jo en Pol gingen bij wijze van amper overdrijven zelf met de pet rond. Overtuigden mensen en ook grotere geldschieters. In 89 waren drie durfkapitalisten (waaronder de Gimv) in het bedrijf gestapt, maar al twee jaar later vertrokken ze opnieuw, door twijfels over hoe Lernout en Hauspie met hun boekhouding omgingen en over de slaagkansen van het bedrijf.

Maar het einde was niet in zicht, integendeel, het succes van LHSP begon pas in die periode. Onder meer door het aantrekken van Nico Willaert als derde man, maar eveneens omdat stilaan ook de politiek geloofde in dit succesverhaal. In 92, toen Luc Van den Brande minister-president van de Vlaamse regering was, nam de Gimv een nieuwe participatie in het bedrijf. Drie jaar later deed LHSP een intrede op de Amerikaanse Nasdaq, nadat AT&T twee jaar eerder al een belang van 5 procent in het bedrijf had genomen. Zes maanden na de introductie op Nasdaq was de waarde van het aandeel verviervoudigd. Het was 1996, weekblad Trends riep de West-Vlaamse wonderboys uit tot 'Manager van het jaar', voor het eerst was dat de bekroning van een duo. Je kon de tweeling ook niet splitsen. Zij waren het bedrijf, het bedrijf waren zij.

Toen ging het in West-Vlaanderen nog meer gonzen. Zelfs koning Albert kwam kijken: dat móést wel een succes zijn. Gaston Bastiaens werd chief executive officer, ex-Bacob-man Hubert Detremmerie zat al in de raad van bestuur, net als Louis Verbeke van Vlerick. In 97 ging Microsoft van Bill Gates met LHSP samenwerken. Jo en Pol hadden succes. Hoe ze eerder al trots in een BMW geposeerd hadden op een foto van Patrick De Spiegelaere werd stilaan werkelijkheid. In 1999 wilde iedereen met de twee op de foto toen prins Filip, samen met onder meer eerste minister Guy Verhofstadt, officieel Flanders Language Valley kwam openen. Dit was geen bedrijf meer, dit was een wereldbedrijf.

9 december 2000, een interview in Het Belang van Limburg. Aan het woord is Frank, schuilnaam voor een Limburgse man die een paar jaar eerder rond zijn pensioen zijn bedrijf aan Amerikanen had verkocht. Goed aan verdiend. Alleen aan de vrije tijd had de geboren ondernemer niet gedacht en stilaan had hij de deugden van het beleggen via internet ontdekt. In maart 97 had hij voor 30 dollar zijn eerste aandeel van Lernout & Hauspie gekocht. Drie jaar later, in maart 2000, verkocht hij dat tegen 115 dollar. Fantastisch. En toen zei hij dit: "Maar meteen kreeg ik ook spijt dat ik ze verkocht had. Ze zijn even gedaald, ik heb opnieuw gekocht tegen 112 dollar. Ze zijn gestegen tot 140, maar ik heb nooit verkocht. Ik heb zelfs bijgekocht." Op het moment van het gesprek waren zijn aandelen niks meer waard. Op aanraden van de bank was hij nochtans blijven bijkopen, uiteindelijk ook (zonder dat zij dat wist) met het spaargeld van zijn vrouw. Toen was alles op.

Wat was er gebeurd? The Wall Street Journal was beginnen te schrijven over twijfels over de omzetgroei die LHSP bekendmaakte. Toen de Securities and Exchange Commission (SEC), de Amerikaanse toezichthouder van de effectenbeurzen, daarover uitleg vroeg, gaf LHSP die. Maar niet overtuigend, want de ongelooflijke groei in Singapore en Zuid-Korea stond nogal haaks op de stagnering op de Amerikaanse markt. The Wall Street Journal spitte verder en in augustus 2000 schreef de krant over leugens rond Koreaanse contracten. Toen zakten LHSP en de West-Vlaamse droom ineen.

Alle gespartel ten spijt. Alle straffe uitspraken van Gaston Bastiaens (eerst nog, dezelfde maand werd hij aan de kant geschoven) ten spijt. De SEC ging in september 2000 de boeken van LHSP bekijken, beurshuizen trokken hun handen af van het bedrijf, de koers van het aandeel ging pijlsnel omlaag. Er werd verkocht om de schade te beperken. Wat eerst 450 miljard dollar waard was, was er nog amper 50 waard. Het ontslag van Lernout en Hauspie zélf als voorzitters van de raad van bestuur kon niet meer helpen. Alle woorden ten spijt. Een verzoek voor een gerechtelijk akkoord werd in december door de rechtbank van koophandel van Ieper geweigerd, nog geen jaar later werd het faillissement uitgesproken.

Het was rechter Michel Handschoewerker die die uitspraak deed. De man overleed vorig jaar, hij was 75. Dat zijn overlijden in de krant stond, onder het titeltje 'Handelsrechter die L&H failliet verklaarde, overleden', zegt alles over de impact van die zaak. We waren dan al 14 jaar later en vijf jaar nadat Jo Lernout en Pol Hauspie (naast enkele andere toplui van en rond het bedrijf) in 2010 in Gent veroordeeld waren tot vijf jaar gevangenisstraf, waarvan drie effectief. Ondertussen is duidelijk dat spraaktechnologie wel toekomst had. Siri is inderdaad een goed voorbeeld.

Hoop kwijt

Als vandaag 15.414 burgerlijke partijen in Gent - liefst vijftien jaar na het einde - aan een nieuwe zaak beginnen, heeft dat met geld te maken. Ze zijn de gedupeerden die hopen hun schade op Jo Lernout en Pol Hauspie af te wentelen. Probleem is dat ze allebei geen cent meer hebben. Van God werden ze klein pierke. Dat besef doet overigens een aantal mensen niet naar Gent komen: "We maken toch geen kans." Anderen blijven geloven dat Jo en Pol niks te verwijten viel. "In werkelijkheid is L&H gefnuikt door de Amerikanen en door Korea", zei ex-manager Eddy Vandermeulen deze week in de Krant van West-Vlaanderen. Een andere belegger: "Eigen schuld, dikke bult. Ik heb gespeeld en verloren. Ik moet dat aanvaarden. Daarom doe ik niet zo pissig en trek ik niet naar de rechter."

Ook Frank is er niet. Enkele maanden na het interview stond in Het Belang van Limburg zijn overlijdensbericht. "Hoop doet leven", waren zijn laatste woorden geweest in het interview. Toen de hoop weg was, stapte hij er uit.