Ontrafeld
Walter Sickert (1860-1942) schilderde vaak de gewone alledaagsheid: mannen en vrouwen verzonken in zichzelf, in saaie, kleurloze interieurs. Hij voelde zich ook aangetrokken tot de zelfkant van de samenleving, die hij uitbeeldde in confronterende schilderijen. 'Goede smaak is de dood van de kunstenaar', zei hij ooit.
HOER
Tussen 1905 en 1912 maakte Sickert een serie rauw geschilderde naakten: hoeren in de toen beruchte Londense wijk Camden Town. De serie deed in het preutse Engeland stof opwaaien, zeker nadat Sickert zijn laatste schilderijen uit de serie titels gaf als The Camden Town Murder, een verwijzing naar een gruwelijke moord op een lokale prostituee in 1907. Eind 20ste eeuw stak zelfs de hypothese de kop op dat Sickert Jack the Ripper zou zijn, de moordenaar die in 1888 in het Londense East End vijf prostituees afslachtte en hun ingewanden verwijderde. In La Hollandaise schildert Sickert met een beperkt kleurenpalet en grove borsteltrekken een naakte vrouw die zich op haar bed opricht. Komt iemand - een klant? - haar groezelige kamertje binnen? Sickert snijdt het beeld onderaan scherp af, zodat de kijker - net als de hoerenloper - heel dicht bij het ijzeren bed staat.
BLOOT
De vrouw is niet naakt, ze is bloot. Ze neemt geen pose aan, ze is. Wit licht valt ongenadig van rechts naar binnen. Het doet haar linkerborst en onderbenen oplichten en vooral haar prominente dij en bil, die Sickert accentueert met roze en blauwe droge vegen. Het groen in de schaduwpartijen van het vrouwenlijf zou kunnen wijzen op slagen en kneuzingen.
GEZICHT
De vrouw heeft nauwelijks gelaatstrekken. Haar gezicht zit in het halfduister: is het verminkt? Dat zou het gevolg kunnen zijn van de toen woekerende syfilis. Maar het 'ontbrekende' gezicht brengt de kijker tegelijk in verwarring. Sickert gooit de conventies overboord: het model kijkt niet terug naar de toeschouwer, de hoer ook niet, hoewel de blik de basis van de verlokking is. Sickert maakt de prostituee anoniem: hij reduceert ze tot een homp vlees. Helemaal beklemmend is het feit dat hij een bedspijl door haar oor laat lopen, alsof de vrouw gevangen zit in de kooi van haar bed. Daar heeft Francis Bacon goed naar gekeken.
HOLLANDAISE
De titel van het schilderij is afkomstig uit een boek van de Franse schrijver Honoré de Balzac. 'La belle Hollandaise' is de bijnaam van Sarah van Gobseck, een prostituee in de roman César Birotteau uit 1837. Het is een oogverblindende parisienne met een immorele levenswandel, die vermoord wordt door een legerkapitein. Dat sluit nauw aan bij de fascinatie van Sickert voor de duistere kanten van het menselijk bestaan.
Het schilderij (50 bij 40 cm) hangt in Tate Britain, Millbank, Londen. www.tate.org.uk