Daar is de zomer, nu de bijen nog
Een op vier bijen overleefde de afgelopen winter niet, terwijl normaal gezien maar een op tien sterft. Dat brengt onder meer fruitkwekers in problemen. Academici zoeken koortsachtig naar oplossingen.
De 67-jarige imker Julien Dedapper zag het even niet meer zitten toen hij zijn bijenkasten na de winter inspecteerde. "Slechts vier van de twaalf bijenvolken hebben de winter overleefd", vertelt hij. "Elke winter is het afwachten natuurlijk. Er kan altijd iets fout lopen. Maar vroeger hield ik toch 90 procent van mijn bijen over. Als de natuur mij systematisch dwingt om te stoppen, moet ik dat misschien overwegen."
De bijensterfte is niet nieuw. Jaarlijks keren die berichten terug tot en met apocalyptische verhalen dat de wereld zal vergaan als bijen verdwijnen. Want als bijen niet langer land- en tuinbouwgewassen bestuiven, zal er niet voldoende voedsel zijn voor de wereldbevolking. Daar zijn alle experts het over eens.
Weinig opbrengst
"De imkers hebben het inderdaad ongelofelijk moeilijk de laatste jaren", bevestigt Filip Wouters van de Vlaamse Bijenvereniging. "Fruitkwekers zijn meteen ook getroffen. Hun bloesems raken niet bevrucht, waardoor ze kleinere vruchten krijgen en dus een minder hoge opbrengst halen. Sommige imkers hebben zelfs de strijd opgegeven. Ze zien het niet meer zitten om elk jaar zoveel energie te steken in iets wat zo weinig opbrengt."
De economische gevolgen van de bijensterfte zijn zo enorm dat zelfs de Europese Commissie investeert in onderzoek en een laboratorium in Frankrijk heeft aangeduid als referentielab. Volgende winter gaan daar de eerste onderzoeken van start en zal onder meer de Belgische professor fysiologie Dirk De Graaf van de Gentse Universiteit daar analyses uitvoeren.
"De bijensterfte is erg hoog en we weten nog steeds niet hoe dat precies komt", zegt De Graaf. "Verschraling van het bewegingsgebied, pollutie, pesticiden... Ze verklaren de huidige cijfers maar deels." De Graaf en zijn team proberen via allerlei onderzoeksmethodes oorzaken te vinden. Tot en met een chip die de stress bij de insecten meet. De Graaf maakt vorderingen, zo zegt hij zelf.
Varroamijt
In populaire doemberichten over de bijensterfte wordt ook de varroamijt vaak genoemd als de belangrijkste oorzaak voor de teloorgang. De uitwendige parasiet plant zich voor op de eitjes van de insecten en verzwakt hun gesteld. "Die mijt is inderdaad een probleem, maar heel wat imkers slagen er ondertussen in hun bijen daartegen te behandelen. Via selectiewerk kunnen we dat probleem deels counteren."
De Graaf is zeker geen doemdenker. "Zo slecht gaat het niet met de bijen. De bijen zullen zeker niet uitsterven. De overlevers zullen voldoende gekweekt kunnen worden. Het grote probleem is vooral dat er wereldwijd een grotere nood is aan bestuivers, omdat de bevolking almaar blijft toenemen.
"Verschillende experimenten tonen aan dat bijen in de wilde natuur goed overleven en beter bestand raken tegen die varroamijt. Als je de natuur zijn gang laat gaan, komt het wel goed. Imkers proberen die bijen te sturen en te manipuleren. Ze kweken bijen die zachtaardiger zijn of meer honing produceren. Dat maakt die dieren kwetsbaarder voor de varroamijt. Maar het is best mogelijk om de bijen te manipuleren én ze weerbaar te maken voor de varroamijt. Het is alleen een pak intensiever."