Toekomstvoorspellingen verkopen goed, weet madame Soleil
Honderd procent hernieuwbare energie tegen 2050? Bij sommige studies past alleen misprijzen
Toekomstvoorspellingen verkopen goed, weet madame Soleil. Als ze voldoende spectaculair ogen, halen ze de pers, soms zelfs pagina één van de krant. Ook in De Morgen was het jubelen. België kan 100 procent groene energie draaien in 2050, lezen we. Het is alleen een kwestie van een paar minuten politieke moed, en van 300 of kom, 400 miljard euro investeringen. Sommige 'argumentaties' moet men bestrijden, bij sommige andere past alleen misprijzen. Ik vrees dat we er nu zo eentje hebben.
Zal elke dakpan uit dit land ooit door een zonnepaneel vervangen worden? De kans is gering. Zullen investeringen in gezondheidszorg, onderwijs, mobiliteit, enzovoort decennialang ondergeschikt gemaakt worden aan energie-investeringen? Ik zou er geen euro op durven inzetten. Valt er ook maar iéts zinnigs te zeggen over de politieke verhoudingen in 2050? Kennelijk is 2014 al een struikelsteen voor politieke profeten.
Het probleem van deze 'studie' is dat ze een etiket van wetenschappelijkheid probeert te verlenen aan iets dat niet wetenschappelijk is, maar sciencefiction of futurologie. Laten we even enkele vergelijkbare megavoorspellingen uit het verleden op hun huidige merites beoordelen.
We beginnen eenvoudig: de groeiprognoses van ons BBP. Niet alleen worden die om de haverklap bijgesteld, maar ook de marges waarbinnen die prognoses laveren, is ietsje aan de ruime kant om ernstig te blijven nemen. Het Planbureau, medeondertekenaar van de energiestudie, becijferde in mei 2012 dat het BBP van 2013 met 1,4 procent zou groeien, stelde dat in september 2012 bij tot 0,7 procent en kreeg onlangs van de Nationale Bank te horen dat er wellicht sprake zal zijn van een daling met 0,1 procent. Het probleem is dat 'schattingen' van gezaghebbende instanties zeer snel voor waar aangenomen worden, terwijl het schattingen blijven.
We gaan wat verder het verleden in. Na de waterstofbom uit de jaren '40 voorspelde men het burgerlijk gebruik van kernfusie 'binnen de 50 jaar'. Het was de droom van bijna gratis energie, voor iedereen, altijd. Intussen zijn we 60 jaar verder, en de horizon blijft 50 jaar ver. Die schuift dus gewoon mee op.
En weer wat dichter bij huis: hoe vaak lezen we in de pers niet over ontwikkelingen in de geneeskunde, waardoor zeer ernstige ziekten 'binnen korte tijd' uit de wereld geholpen zouden zijn. Te zelden lezen we erbij dat de weg naar medicatie meestal 15 à 20 jaar duurt, en dat het aantal mislukkingen zeer groot is.
Nog eentje om het af te leren: de kost van de vergrijzing op dit ogenblik is nu al groter dan de kost die de Commissie Vergrijzing een tijdje geleden pas in 2030 zag opduiken.
Wetenschappers en journalisten moeten het publiek informeren en voorbereiden op wat komt. Ernstige wetenschappers zullen hun projecties echter voorzien van talloze rand-, voet- en eindnoten, om de zeer grote onberekenbaarheid van toekomstige ontwikkelingen te beklemtonen. De 'studie' waarover we het hier hebben, is juist laakbaar onvoorzichtig in zijn frasering: weliswaar moeten de randvoorwaarden voor de volle 100 procent meewillen, en het mag ook een onwerkelijk dure duit kosten, maar dat belet niet dat de bottomline is dat 100 procent groene energie kán.
Even duidelijk stellen: 100 procent groene energie kan niét. De lichtzinnigheid waarmee over energiebeleid gesproken wordt, is stuitend. Uiteraard zwijgen we de problemen niet dood. Onze huidige samenleving werkt alleen bij voldoende en continu beschikbare energie, waaronder vooral elektrische energie. Die heeft als groot nadeel dat ze slechts in beperkte mate stockeerbaar is. Een haalbaar alternatief? Ons land is de voorsprong die het indertijd had op het vlak van kernenergie kwijtgespeeld. We hebben dat enorme concurrentiële voordeel verkwanseld, en moeten nu toegeven dat alleen Frankrijk nog in enigerlei mate over cutting edge kennis beschikt. Is het irreëel om de oplossing van energieproblemen meer in die richting te zoeken dan in het vervangen van elke nationale dakpan door zonnepanelen?
In ernst: ik steun volmondig de inspanningen van onze onderzoekers om de toekomst vorm te geven, en er uitspraken over te doen. Ik heb geen problemen met een onderzoeker die een goed gestoffeerde visie over de nabije toekomst formuleert, en ik heb respect voor een politicus die daar rekening mee houdt. Ik verlies echter alle energie wanneer ik 'voorspellingen' lees over 2050. Ik zou het al een prachtige prestatie vinden wanneer de deskundologen van de 'studie' over 2050 betrouwbare uitspraken zouden doen over onze energievoorziening bij een beetje frissere januarimaand 2013.