Op zoek naar nieuw elan

Een adempauze, daar waren de Zweedse onderhandelaars aan toe na de bewogen nacht waarin Marianne Thyssen (CD&V) werd aangeduid als eurocommissaris. De verhoudingen aan tafel werden donderdagochtend helemaal overhoop gegooid. Kris Peeters is niet langer de kandidaat-premier. Zijn collega-formateur Charles Michel staat klaar om in het vacuüm te springen, maar houdt zich nog even in. Tegelijk werd duidelijk dat Bart De Wever (N-VA) als het erop aankomt de touwtjes in handen neemt.

"Na de befaamde nacht zijn de onderhandelingen stilgevallen", geeft een N-VA-bron dicht bij de onderhandelingen toe. De CD&V is geëvolueerd van de leidende partij naar een kleinere coalitiepartner aan de onderhandelingstafel. Peeters en co. voelen zich duidelijk een pak vrijer in hun nieuwe rol. Niet toevallig gaf Koen Geens (CD&V) op maandag vol gas door zijn eis om de vermogenswinstbelasting in de media bekend te maken.

Een schot voor de boeg dat zijn effect niet miste. "Een beetje vreemd, want een vermogenswinstbelasting stond niet in hun verkiezingsprogramma", reageerde Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten gisteren. "Ik ben ook niet geneigd om te snel naar nieuwe belastingen te kijken." Ook MR-topper Didier Reynders wil belastingen zoveel mogelijk vermijden, maar erkende dat wellicht ook nieuwe inkomsten nodig zullen zijn.

Crisismoment

De gesprekken over de begroting werden even aan de kant geschoven, in afwachting van nieuwe economische prognoses van het Planbureau die vandaag uitkomen. Dat kwam de onderhandelaars goed uit om verder aan het vertrouwen te bouwen. Een vlotte doorstart is absoluut noodzakelijk. Bij elke regeringsonderhandeling is er wel een crisismoment. Maar als de coalitiepartners hier niet snel overheen stappen, dreigt het beeld te ontstaan dat deze regering als los zand aan elkaar hangt. Het gloedvolle enthousiasme waarmee Peeters en Michel een kleine maand geleden de echte onderhandelingen startten, is nu nog een verre herinnering.

Telkens wordt de goede sfeer en de 'ideologische convergenties' tussen de onderhandelaars benadrukt. Toch zitten onder het oppervlak nog verschillende spanningslijnen, die de Zweedse coalitie alsnog in een 'kamikazecoalitie' kunnen omzetten.

Zo zit de MR nog steeds gewrongen als enige Franstalige partij. Niet alleen moeten ze rekening houden met een nietsontziende linkse oppositie in het zuiden van het land, ook is de partij op zijn hoede om niet weggezet te worden door de drie Vlaamse partijen. Voor het communautaire dossier van de vluchten boven Brussel dat gisteren op tafel lag, belooft dat vuurwerk.

N-VA van haar kant moest alle communautaire eisen al inslikken. De vraag is of ze op sociaal-economisch vlak nog tot toegevingen te dwingen zijn. Open Vld, die er op Vlaams vlak pas op het allerlaatste moment bij kwam, is er dan weer op gebrand op federaal vlak fundamenteel te wegen.

Dubbel spel

Net omdat de ideologische verschillen zo klein zijn, zijn de partijen minder geneigd om toegevingen te doen. Ze kunnen zich niet langer verschuilen achter het argument dat ze 'hun verantwoordelijkheid hebben genomen in moeilijke omstandigheden'.

Intussen duikt er ook steeds meer kritiek op tegenover hoe Peeters de onderhandelingen leidde. Te weinig verzoener, klinkt het. Iemand die te nadrukkelijk zelf de spots opzocht. Ook zou de CD&V nog met een ander scenario in het achterhoofd zitten. "Als formateur probeert hij nog steeds een opening te houden naar de Wetstraat 16", klinkt het bij N-VA.

Bij CD&V ontkennen ze dat er dubbel spel wordt gespeeld. Peeters benadrukt dat hij "hard aan de kar blijven trekken". En hij zal dat doen als coformateur. "Mocht iemand daaraan twijfelen, dat ze het dan duidelijk zeggen", beet hij van zich af. "En geen zaken verklaren die vertragingen opwerpen."