Iran is een dubbeltje op zijn kant
Met de nodige schoten voor de boeg is het nucleaire overleg met Iran hervat. President Obama benadrukte dat Iran zonder een akkoord niet meer te stoppen zal zijn. Kortom: succes is geboden.
Iran verzekerde opnieuw dat een deal over het omstreden atoomprogramma binnen handbereik is. Maar tegelijk benadrukte 's lands opperste leider, ayatollah Khamenei, dat Teheran geen millimeter afstand zal doen van zijn 'nucleaire rechten'. Israël op zijn beurt verkondigt al dagen dat elk akkoord dat niet voorziet in totale ontmanteling van het programma, een 'slecht akkoord' is.
De komende dagen zullen duidelijk moeten maken of Iran, dat gebukt gaat onder zware economische sancties, echt bereid is tot een nucleair compromis. Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kerry was een akkoord twee weken geleden in Genève binnen handbereik.
Alleen durfde Teheran het op het laatste moment niet aan, aldus Kerry. Volgens Iran was er echter verdeeldheid in het internationale kamp: de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad aangevuld met Duitsland. Met name Frankrijk zou, tot grote vreugde van de Israëlische premier Netanyahu, hardere concessies hebben geëist van Teheran.
Welk akkoord er wellicht de komende dagen wordt gesloten, het zal niet voldoen aan de Israëlische eisen. De VS en de andere partners zijn er nu vooral op gebrand om het atoomprogramma te vertragen en deels in te perken. Iran moet met name stoppen met de hogere verrijking van uranium tot 20 procent. Teheran bezit nu 196 kilo hiervan.
Wordt deze hogere verrijking geen halt toegeroepen, dan zullen de centrifuges in Fordow deze hoeveelheid snel hebben uitgebreid tot 250 kilo. Genoeg, mits verrijkt tot zo'n 90 procent, voor een atoombom. Ook dient Teheran in te stemmen met verkleining van de hoeveelheid verrijkt uranium en vertraging van de verrijking. Ten slotte moet Iran het in gebruik nemen van de nieuwe plutoniumreactor bij Arak, die bijna af is, in de ijskast stoppen.
Keuzes maken
Al deze stappen zijn bedoeld, zo benadrukte Obama dinsdag opnieuw, om te voorkomen dat Iran in de komende maanden een 'break-outcapaciteit' krijgt. Teheran zal dan nucleair zo ver gevorderd zijn, dat het een kernwapen kan maken. Zonder dat de wereld dit kan voorkomen.
Volgens een van Amerika's belangrijkste proliferatie-experts, David Albright, kan dit gevaarlijke punt al rond medio 2014 bereikt worden. Cruciaal is ook Arak. Zodra deze reactor operationeel is, zo beseft ook Israël, kan hij niet meer gebombardeerd worden. De kans op een radioactieve ramp is dan levensgroot. Arak biedt Iran een tweede route, namelijk met plutonium, richting 'de Bom'.
Het Iraanse leiderschap weet dat het moment gekomen is dat het harde keuzes moet maken. Doorgaan op het huidige pad betekent geen verlichting van de economische sancties. Deze hebben het land al tientallen miljarden euro's gekost aan olie-inkomsten. En verbetering van de penibele economische situatie is net een van de speerpunten van president Hassan Rouhani.
Als Teheran nu geen pas op de plaats maakt, zal een Israëlische preventieve aanval op de nucleaire installaties bovendien slechts een kwestie van tijd zijn. Tekenend was dat dinsdag uitlekte dat Saoedi-Arabië, ook een aartsvijand van Iran, een Israëlische luchtarmada niet zou dwarsbomen. Israël vloog in 1981 ook via die route om een Iraakse reactor te vernietigen.
Wat er nu in de hoofden van het Iraanse leiderschap omgaat, weet niemand. De druk van radicalen om in Genève geen grote concessies te doen, in het bijzonder van de machtige Revolutionaire Garde, is een factor van betekenis. Ook kan de verleiding wel eens te groot zijn in Teheran om het overleg te vertragen, tot het cruciale punt van break-out is bereikt.
De bal ligt nu bij Rouhani en Khamenei. Zij bepalen dezer dagen in welke richting hij geschopt wordt. Richting confrontatie, misschien zelfs oorlog. Of richting een langverwacht akkoord.