EU waarschuwt voor terugkeer IS-strijders
Terwijl Iraakse en Koerdische troepen oprukken naar Mosoel, waarschuwt Brits eurocommissaris Julian King voor strijders die vanuit de belegerde Iraakse stad naar Europa terugkeren. 'Dit is een gevaarlijke uitspraak', reageren experten.
In een interview met de Duitse krant Die Welt uit King, de eurocommissaris voor Veiligheid, zijn diepe bezorgdheid. "De herovering van Mosoel kan leiden tot een terugkeer van gewelddadige IS-strijders. Dat is een zeer ernstige bedreiging, waarop we ons moeten voorbereiden." Volgens King is het nog te makkelijk om paspoortcontroles aan de Europese grenzen te ontlopen.
In Mosoel zitten naar schatting 5.000 tot 8.000 IS-strijders, van wie er volgens King 2.500 uit Europa komen. Hij wijst erop dat "zelfs een kleine hoeveelheid strijders die richting Europa trekken, een grote bedreiging kan zijn".
Experten waarschuwden al vaker voor een exodus van IS-strijders uit het kalifaat. De daders van de aanslagen in Zaventem en Brussel keerden allemaal terug uit IS-gebied. Na 22 maart bedreigden twee Belgen, oorspronkelijk uit Verviers, ons land in een IS-video vanuit Mosoel. "Na New York en Parijs willen wij jullie een nieuwe 11 september geven", klonk het. "Dit was slechts het begin van de nachtmerrie. Weet dat wat later volgt, nog vreselijker zal zijn." Er bestaat dus geen twijfel over dat er Belgische strijders in Mosoel zitten.
Volkswoede
Toch deelt minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) de ongerustheid van King niet. "Er zit daar een substantiële groep Belgen, maar we volgen de situatie elke dag op, zodat onze diensten voorbereid zijn op hun terugkeer. We hebben geen aanwijzingen dat het offensief in Mosoel een concrete dreiging met zich meebrengt."
Ook terreurexperten hebben hun twijfels bij de uitspraken van King. "Als de eurocommissaris voor Veiligheid zoiets zegt, dan maak ik me ernstige zorgen", zegt Edwin Bakker, professor (Counter-)Terrorism Studies aan de universiteit van Leiden. "Je mag van zo iemand toch verwachten dat hij naar een recente kaart van Irak heeft gekeken? Dan zou hij gezien hebben dat de IS-strijders niet meer zomaar de grens met Turkije kunnen oversteken. Kijk hoe de stad omsingeld is."
Strijders die willen ontsnappen naar Europa lopen recht in de armen van bijvoorbeeld de Koerdische peshmerga. Volgens Lise Grande, de humanitaire coördinator van de VN in Irak, zullen Iraakse troepen de gevluchte burgers uit Mosoel bovendien controleren om zeker te zijn dat er geen IS-strijders onder hen zijn.
Ondertussen zou de terreurorganisatie ook minder makkelijk strijders laten vertrekken. Op sociale media circuleren berichten van massa-executies van strijders die willen terugkeren. IS realiseert zich dat wie vertrekt bij een verliezende club meer dan waarschijnlijk een afvallige is.
Tot slot zou bij een bevrijding van Mosoel ook de volkswoede zich kunnen richten op de IS-strijders, en bij uitstek op de Europeanen onder hen. Nu al zijn er berichten van inwoners van de stad die de wapens hebben opgenomen tegen IS, al zijn dat voorlopig niet meer dan geruchten.
Dirk Rochtus, docent internationale politiek aan de KU Leuven, vindt dat de uitspraken van King een angstpsychose in de hand werken. "IS leeft van de angst bij westerlingen. Terwijl ze verliezen boeken op het terrein gaat zo'n eurocommissaris hen een cadeau doen. Ik kan het alleen verklaren als politieke profileringsdrang."
"Zelfs als een deel van de strijders weer naar Europa komt, zijn we niet weerloos", voegt Edwin Bakker eraan toe.
► 16