'Mijn films moeten dicht bij het leven staan'
Like Father, Like Son vertelt het aangrijpende verhaal van twee echtparen die te horen krijgen dat hun respectieve zonen, die zij ondertussen al zes jaar als hun eigen vlees en bloed hebben grootgebracht, bij de geboorte verwisseld werden. De Japanse grootmeester Hirokazu Kore-Eda won dit jaar in Cannes de Prix du Jury met de film.
Toen regisseur Hitokazu Kore-Eda onlangs Like Father, Like Son zelf kwam voorstellen op Film Fest Gent, was de film net twee weken in roulatie in zijn thuisland en hadden er al twee miljoen Japanners een bioscoopkaartje gekocht. Nooit eerder oogste een film van Kore-Eda zoveel succes. Het was duidelijk dat hij met dit verhaal een gevoelig snaar had geraakt.
Zoals bij Aziatische films wel vaker het geval is, blijkt de Engelstalige titel geen exacte vertaling van de originele titel.
Hirokazu Kore-Eda: "Over de titel is heel veel nagedacht, maar eigenlijk was de Engelstalige titel er eerst. Like Father, Like Son was de oorspronkelijke benaming van het project en ook van het scenario. Het was een idee van mijn assistent-regisseur. Maar voor de Japanse markt wou ik een titel die nog meer de focus zou leggen op de inhoud van de film. Ik heb toen de hele ploeg om suggesties gevraagd en uiteindelijk heb ik gekozen voor Soshite chichi ni naru, wat zoveel betekent als 'En dan een vader worden'."
Ik kan mij, bij een dergelijk onderwerp, best voorstellen dat er op de set veel gepraat werd over het dilemma, waar nu ook elke kijker onvermijdelijk mee geconfronteerd wordt: 'Wat zou ik zelf in zo'n geval doen?'
"Ik heb zelf een zesjarig dochtertje. En die vraag heb ik mij, zelfs nog vóór ik aan deze film begon, ook gesteld: als op een of andere manier zou blijken dat het kind geen bloedverwant is van mij, zou dat mijn liefde en affectie voor haar veranderen? Dat was eigenlijk de startvraag. Oorspronkelijk ging ik ervan uit dat de tijd die we samen doorbrengen belangrijker en doorslaggevender is. Langs de andere kant kon ik ook niet ontkennen dat die bloedband belangrijk is, zeker in een land als Japan, waar zoiets heel sterk benadrukt wordt en waar het adopteren van kinderen niet zo'n echte traditie is. Die twee gedachten hebben dan zo'n beetje het verloop van de film bepaald.
"Omdat de verwisseling meteen duidelijk is, was de kernvraag dus niet 'is het wel mijn kind?', maar wel 'wat doet zoiets met mij als ik daar achter kom?'. De emotionele impact dus, zonder dat er eigenlijk een duidelijk antwoord komt of kan gegeven worden. En ja, over dat dilemma hebben we tijdens het maken van de film voortdurend gediscussieerd met de hele ploeg. Daaruit zijn zelfs een aantal scènes voortgekomen die nu ook in de film zitten. In die zin was het een heel interessante ervaring."
We maken eerst kennis met het beter gesitueerde gezin Nonomiya en pas later met de minder gefortuneerde familie Saiki. Maar dat had eigenljk ook andersom gekund.
"Het is een beetje een vreemd verhaal, want het is eigenlijk allemaal begonnen toen Masaharu Fukuyama, behalve acteur ook een zeer populaire muzikant in Japan, naar mij toekwam met het voorstel om samen een film te maken. Ik ben toen verschillende verhalen beginnen bedenken met Fukuyama als protagonist. Ik had allerlei ideeën, maar omdat hij in het verleden nauwelijks vaderrollen had gespeeld, leek dat mij een interessante optie. Van daaruit is dan de rest van het project gegroeid en dat is dus ook de reden waarom het verhaal met hem begint."
Het gegeven van zo'n babyverwisseling is op zichzelf erg emotioneel geladen, maar de film zelf wordt nooit hysterisch en is eerder subtiel en genuanceerd. Hij lijkt soms het cliché van de gereserveerde en terughoudende Japanse volksaard te bevestigen.
"Dat cliché is ondertussen wel een beetje achterhaald, want er zijn tegenwoordig genoeg Japanners die roepen en tieren en schreeuwen. (glimlacht) Maar het was wel degelijk mijn overtuiging dat dit de juiste manier was om deze film aan te pakken. Als het allemaal te sentimenteel was geworden, dan was het ook heel triest en zwaar geworden. Ik wilde de focus vooral leggen op het nadenken over het vaderschap. Meer nadruk op de betekenis van het vaderschap dan op het drama van de verwisselde kinderen. Op die aanpak heb ik dan ook de dialogen en het camerawerk gebaseerd."
Er zit ook opvallend veel lichtheid en humor in de film.
"Als mensen in het echte leven zo'n tragedie meemaken, is het ook niet zo dat ze de hele tijd aan het huilen zijn. Er zijn ook momenten van lichtheid, maar het was nu ook weer niet mijn bedoeling om er een komedie van te maken. In een film is het belangrijk een zekere spanning op te bouwen, die door lichtere momenten te doorbreken en dan weer op te bouwen. Maar daarnaast ligt die afwisseling ook gewoon het dichtst bij hoe het leven echt is. En het is altijd mijn grootste betrachting om films te maken die dicht bij het echte leven staan."
De film stelt eigenlijk ook de vraag of er zoiets als onvoorwaardelijke liefde kan bestaan.
"Het klinkt misschien wreed, maar vooral vaders lijken daar minder toe in staat. Dat heb ik ook ondervonden toen ik research deed voor deze film en met veel vaders heb gepraat. Bij het besef dat die bloedband er niet is, zou ook de mogelijkheid tot onvoorwaardelijke liefde verminderen, zoniet helemaal verdwijnen. Ik kreeg dus vaak reacties in de zin van 'ik zou zoiets niet kunnen'. En ik voelde soms ook een zekere rivaliteit van ouders onder elkaar, zoals dat ook door beide vaders in de film wordt aangetoond."
Hoe belangrijk was het om een verklaring te geven over de wijze waarop die babyverwisseling tot stand was gekomen?
"Eind jaren 60, begin jaren 70 werden er in Japan voor het eerst veel kinderen in kraamklinieken geboren in plaats van thuis, zoals voordien de gewoonte was. Toen zijn er een aantal van die babyverwisselingen gebeurd. Maar omdat deze film een hedendaags verhaal vertelt, is het minder waarschijnlijk dat zoiets nog gebeurt. Ik kon moeilijk laten uitschijnen dat het per ongeluk was gebeurd, dus er moest een andere uitleg zijn. Boos opzet? Ja, maar door die slechte daad heeft dat personage dan toch haar eigen leven weer op het juiste spoor gekregen en is ze over haar emotioneel probleem heengeraakt. Het leek me dus een mooie uitweg om ook dat aspect in de film te stoppen."
Was het mogelijk om de twee jongetjes uit te leggen waar de film eigenlijk over ging?
"Zij waren helemaal niet op de hoogte van het verhaal in zijn geheel. Ik vertelde hen gewoon iedere dag welke scènes we zouden opnemen en doorgaans kwamen zij ook pas te weten wat er aan de hand was door wat er in die scènes gezegd werd. Een voorbeeld: toen ze allebei een tijdje in het andere gezin moesten doorbrengen, werd er in de voorafgaande scène gezegd wat ze zouden doen en waarom ze dat gingen doen. Maar op voorhand wisten ze helemaal niets."
Lieten ze zelf merken bij wie ze eigenlijk het liefst waren?
"Hun voorkeur ging duidelijk uit naar het gezin van de winkelier, want daar was er meer vrijheid. Minder restricties. Ze vonden het daar plezanter. (lacht)"