Zuid-Afrika straft openbaar maken geheime overheidsinformatie
Het Zuid-Afrikaanse parlement heeft dinsdag een wetsvoorstel aangenomen dat strenge straffen mogelijk maakt op het openbaren van geheime overheidsinformatie. Tegen het voorstel is vooral door de pers zwaar geprotesteerd.
In een gezamenlijke verklaring stellen de hoofdredacties van talrijke kranten in Zuid-Afrika dat de wet "een eerste stap kan zijn in een serie van aanvallen", op de persvrijheid dus. Volgens deze media is het ANC bezig de vrijheid van informatievergaring "langzaam te wurgen". Zij hopen dat het Grondwettelijk Hof zich ertegen zal uitspreken.
Het ANC noemt het protest tegen de wet ingestoken door niet met name genoemde "buitenlandse spionnen". De Zuid-Afrikaanse veiligheidsdienst, de SSA, zegt dat de klacht over komende censuur "sensationalistisch" is. De wet, liet SSA-woordvoerder Brian Dube weten, is enkel van toepassing op ministeries waar zaken van "nationale veiligheid" spelen.
Het grootste twistpunt is dat de wet geen uitzondering kent voor openbaarmakingen die het 'publiek belang' dienen. De ANC-regering meent dat dat voor vergelijkbare wetten in het buitenland ook geldt. Volgens de Zuid-Afrikaanse pers bestaat die bescherming daar wel degelijk.
Journalisten en activisten in Zuid-Afrika bestempelden gisteren als 'Zwarte Dinsdag'. Daarmee verwezen zij naar Zwarte Woensdag, een dag in de geschiedenis van Zuid-Afrika onder het blanke apartheidsbewind. Toen, in 1971, werden na de dood van activist Steve Biko journalisten opgepakt en tot vijf maanden eenzame opsluiting veroordeeld. Met het einde van de apartheid in 1994 kwamen restricties op de persvrijheid te vervallen.
Behalve journalisten hebben zich ook bekende Zuid-Afrikanen tegen de wet uitgesproken. Volgens aartsbisschop Desmond Tutu kunnen klokkenluiders en onderzoeksjournalisten in de cel belanden. De staat zou alleen nog aan zichzelf verantwoording hoeven afleggen. Ook schrijfster en Nobelprijswinnares Nadine Gordimer is tegen.
De discussie over het 'wetsvoorstel voor de bescherming van overheidsinformatie' vindt plaats tegen de achtergrond van groeiende kritiek op het regerende ANC wegens zijn vermeende corrupte en autoritaire opstelling. Zo heeft de woordvoerder van president Jacob Zuma, Mac Maharaj, onlangs geprobeerd publicaties tegen te houden over zijn mogelijk frauduleuze betrokkenheid bij de aanschaf van nieuwe wapens, in 1999.
Het aannemen van de wet, stellen Zuid-Afrikaanse journalisten, betekent dat "iedereen die een geheim lekt, iedereen die een geheim tot zich neemt en iedereen die een geheim publiceert, naar de gevangenis zal gaan" en een kwart eeuw celstraf riskeert. In de praktijk is het nog de vraag of het zover zal komen. Zuid-Afrika kent een vooralsnog redelijk sterke en onafhankelijke rechtspraak. Het wetsvoorstel is eerder aangepast. Dat zal mogelijk opnieuw gebeuren.