Ongelukkig? Zoek vrienden

Eerst het goede nieuws: geluk is maakbaar. Of toch een beetje. Psycholoog Patrick Luyten (KU Leuven) schat dat we 10 à 20 procent van ons welbevinden zelf kunnen kneden. Hoe dat precies werkt, onderzoekt hij op dit moment met 7.700 respondenten in Vlaanderen. Hij kan wel bevestigen wat Time concludeert: werk en relaties zijn cruciaal voor een gelukkig leven. "Zij zijn de belangrijkste bronnen om zin aan ons leven te geven. Geluk is het gevoel hebben dat je voor iemand iets betekent."

Dat blijkt ook uit het Grant-onderzoek, een Amerikaanse studie die een zevenhonderdtal mannen die jong waren in de jaren veertig tot op de dag van vandaag volgt. "Het enige wat er in het leven toe doet, zijn onze relaties met anderen", was de levensles die onderzoeker George Vaillant uit zijn eigen studie trok.

De mens is in essentie een sociaal wezen, zegt Luyten, dat naar hechting streeft. Evolutionair bekeken, is zo'n hechtingssysteem interessant, omdat samenwerking en de kracht van een netwerk de kans op overleving van de soort verhogen.

Informatie filteren

Maar hoe gaat dat in het internettijdperk, waar Google raad brengt en we om te overleven niet langer moeten samenspannen om een bizon in de val te doen lopen? Ons hechtingssysteem is juist gevoeliger en nog belangrijker geworden, zegt Luyten. "Enerzijds hebben we anderen nodig om ons geliefd, gewaardeerd en nodig te voelen. Maar in een wereld die steeds complexer wordt, hebben we ook behoefte aan mensen die informatie voor ons filteren. Mensen die ons vertellen wat we wel of niet moeten doen, of kiezen wat wel of niet belangrijk is. Zij zijn onze gidsen."

Dat netwerk hoeft zich overigens niet te beperken tot familie, zegt de psycholoog. "Je kunt ook heel goed ingebed zijn op je werk, in het verenigingsleven of terugvallen op goede vrienden."

In het onderzoeksproject van Luyten moeten deelnemers tips voor een gelukkiger leven in de praktijk brengen. Zo is er de opdracht om contact op te nemen met iemand en die persoon te bedanken. "Iedereen heeft wel iemand in zijn leven die hij graag wil bedanken, maar om de een of andere reden is dat nooit gebeurd." Dat is dankbaarheid in de praktijk: zender en ontvanger bevestigen hun wederzijdse waardering, en voelen zich nuttig (en gelukkig). "Zo ondervind je aan den lijve wat hechting is."

Jagers

Uit de Grantstudie blijkt verder het belang van een fijne kindertijd: wie gelukkig is op zijn tachtigste, kan meestal terugblikken op een warme jeugd. Die periode is cruciaal voor onze biologische en psychologische ontwikkeling, zegt Luyten. "De effecten werken heel lang door en zijn in sommige gevallen zelfs onomkeerbaar. In de periode tot onze adolescentie worden onze stemmings- en stressregulatie, ons hechtings- en ons immuunsysteem geprogrammeerd."

Onze al dan niet liefdevolle ouders hebben we niet zelf gekozen, de omgeving waarin we opgroeien evenmin. Ons actuele netwerk kunnen we wel zelf onderhouden. Opvallend: ons kernnetwerk beperkt zich tot vijf à vijftien mensen. Dat is, al dan niet toevallig, de omvang van de oeroude jager-verzamelaargemeenschap. "Onze capaciteit om kernrelaties te onderhouden, is nog steeds dezelfde. We weten niet goed waarom, maar een handvol relaties blijkt haalbaar en werkbaar. Online sociale netwerken hebben het aantal relaties aanzienlijk verhoogd. Toepassingen zoals Skype en de mobiele telefoon maken het ook mogelijk om relaties op een afstand te onderhouden. Maar uiteindelijk is het de kwaliteit en niet de kwantiteit die telt."

Time haalt ook onderzoek aan dat uitwijst dat druk bezig zijn een positieve invloed heeft op welbevinden. Maar niet te druk, want wie het gevoel heeft dat hij van het een naar het ander moet hollen, lijdt aan stress. Het helpt ook om bezig te zijn met de dingen waar we goed in zijn. Een vijfhonderdtal Amerikaanse respondenten kreeg de specifieke opdracht om elke dag hun 'signature strenghts', hun eigen unieke kwaliteiten, te oefenen. Niet alleen hadden ze onmiddellijk minder last van pijn, stress en vermoeidheid, het effect werkt maanden door.

Malaise

Luyten brengt nog een belangrijke nuance aan: "De zoektocht naar geluk is typisch voor een maatschappij die relatief rustig en stabiel is. In ons land, met zijn talrijke sociale vangnetten en redelijk stabiele economie, is de basis prima. Globaal scoren Vlaanderen en België overigens redelijk goed."

Dat neemt niet weg dat meer dan een miljoen Belgen antidepressiva slikken om depressies, angsten en een algemeen gevoel van malaise te onderdrukken. "Een belangrijk signaal", zegt Luyten. "Een gebrek aan geluk is geen luxeprobleem. Het is bijzonder reëel voor wie ermee geconfronteerd wordt. Dat je eigenlijk alles hebt om gelukkig te zijn maar er niet in slaagt, maakt het voor de mensen die er onder lijden nog pijnlijker."