Geen paniek in de eeuwige stad Rome
Geen lange rijen voor de banken op Piazza Venezia. Evenmin schreeuwende of boze Italianen die hun rekeningen snel leeg willen halen. De beurs van Milaan mag dan dezer dagen een achtbaan van emoties zijn, van paniek is bepaald geen sprake in de straten van Rome. 'Italianen weten: hier zijn geen Griekse toestanden.'
Als er al rumoer is voor de deuren van de Banco Nazionale di Lavoro en de Banco Popolare di Vicenza is het door een luidruchtige groep Amerikaanse toeristen. Op hun bezoek aan Rome vergapen ze zich aan Il Vittoriano, het imposante monument ter ere van de eerste koning van een verenigd Italië.
Nee, paniek is er niet in de straten van la città eterna (de eeuwige stad). Het koersverloop op de beurs van Milaan mag de laatste tijd dan turbulent zijn. En de waarde van Italiaans staatspapier mag buitenlandse banken en beleggers de nodige kopzorgen geven. In Rome is anders dan op Piazza Affari - zoals de Italianen hun Milanese beurs noemen - of bij de Europese Centrale Bank in Frankfurt een opvallende kalmte te bespeuren.
Hoe dat komt? Antimo Luigi Farro denkt dat zijn stad- en landgenoten heel goed beseffen dat er nog helemaal geen reden voor paniek is. Volgens de vooraanstaande Italiaanse socioloog van de Romeinse universiteit La Sapienza wordt de huidige Italiaanse politieke en financiële crisis in het buitenland nogal eens overdreven.
Farro: "De Italianen weten dat hier geen sprake is van Griekse toestanden. We zijn een geïndustrialiseerd land. We hebben vergeleken met Griekenland en ook Spanje nog een lage werkloosheid. Er is dus geen voedingsbodem voor hysterie of massamobilisatie."
Begrijp de 60-jarige Farro niet verkeerd. Er broeit heus wel iets onder de Italianen over de huidige politieke en economische situatie. Ook onder de Italianen is net als bij de Indignados in Spanje of de Occupy-bewegingen elders in de wereld groeiend verzet tegen de rol van bankiers, politici en investeerders in de financiële crisis. Een manifestatie vorige maand in Rome liep zelfs uit op een gewelddadige veldslag met de politie waarbij auto's in brand werden gestoken en tientallen gewonden vielen.
"Die geweldsexplosie in Rome stond echt op zichzelf", meent Farro. "Het betrof een kleine groep demonstranten die op een specifiek moment geweld besloot te gebruiken. Dat soort agressie zie je normaal niet bij de grote demonstraties die Italiaanse vakbonden, politieke partijen en andere groeperingen geregeld organiseren. Daarom verwacht ik ook niet dat, mocht het alsnog tot felle protesten komen, wij bij het Italiaans parlement rellen zullen zien zoals op het Syntagmaplein in Griekenland."
De Italianen zijn dus niet in paniek en ook niet woest. Maar toch wel bezorgd? De prijzen van de dagelijkse boodschappen stijgen. De salarissen worden bevroren. En afgelopen week bleek nog eens uit een opiniepeiling in opdracht van het katholieke gezinsblad Famiglia Cristiana dat 49 procent van de Italianen vindt dat hun spaargeld 'in gevaar is'. En dat was nog voor premier Silvio Berlusconi verrassend besloot binnenkort af te zullen treden en de rente op Italiaanse staatsobligaties recordhoogten bereikten.
"Natuurlijk zijn de zorgen meer dan terecht", zegt Farro. "Veel Italianen hebben het idee dat ze geen grip meer hebben op hun eigen levensontwikkeling. Vooral de jongere generaties beseffen dat onder de huidige economische omstandigheden een huis kopen bijvoorbeeld niet meer mogelijk is."
Maar Italië en de Italianen veren heus wel terug, meent Farro, die oprecht gelooft dat het nog altijd beter is je geld naar Italiaanse banken te brengen of Italiaanse staatsobligaties te kopen dan het onder een matras te bewaren.
"Ook het vertrouwen uit het buitenland in Italië keert wel weer terug. Je ziet nu al dat de mogelijke benoeming van Mario Monti tot nieuwe premier positieve reacties uitlokt."
Als even later Farro's analyse op straat wordt gestaafd, krijgt die louter instemming. Uit gesprekken met Italiaanse mannen en vrouwen voor het statige bankkantoor van de Banca Monte Dei Paschi Di Siena aan de Via del Corso blijkt een positieve levensinstelling toch echt de boventoon te voeren: morgen komt het wel goed en intussen probeer ik gewoon te overleven.
Maar misschien is de mooiste verklaring voor de opmerkelijke kalmte van de Italianen wel die van de Romeinse politiek-economische analist Franco Scaramuzzi.
Die zegt het zo: "Een Italiaan weet dat er altijd wel ergens bij een familielid een bed is om in te slapen of een gedekte tafel om een warme maaltijd aan te eten. Als hij al niet een baantje van een ander familielid krijgt binnen het netwerk van la famiglia."