Kunst over de volledige kustlijn
Beaufort04, het driejaarlijkse evenement voor hedendaagse kunst aan de Belgische kust, opent zaterdag voor het publiek. 'Beaufort is een vorm van collectieve intimiteit', zegt curator Phillip Van den Bossche.
Kunst in de openbare ruimte. Soms roept die bij inwoners en passanten hevige reacties op, zoals drie jaar geleden in Blankenberge, toen 'men' de bewerkte huisgevel van Robert Kusmirowski 'lelijk' vond. Evengoed worden bepaalde werken dan weer meteen publiekslievelingen, zoals de houten olifanten van Andries Botha en de strandfiguren van Anthony Gormley (twee keer in De Panne) of de schildpad van Jan Fabre in Nieuwpoort en de gigantische spin van Louise Bourgeois boven het graf van James Ensor in Oostende.
"Zoiets kunnen we nooit voorspellen", zegt Phillip Van den Bossche, curator van Beaufort04 en directeur van Mu.ZEE in Oostende. "Ik heb uiteraard mijn eigen lievelingswerken, maar hoe het publiek reageert is vooraf toch moeilijk in te schatten. Wie kon vermoeden dat een zogeheten conceptueel kunstenaar als Daniel Buren zo goed zou scoren?" Buren maakte, drie jaar geleden voor Beaufort03, een bos met vlaggen in Bredene. Het werk werd later aangekocht door de stad Nieuwpoort.
"We doen geen artistieke toegevingen. Het klopt dat we Beaufort een cultuurtoeristisch evenement noemen, maar daar is niets mis mee. Door de kunst - en vaak gaat het om monumentale werken - in de openbare ruimte te tonen, hopen we dat een grote groep mensen die nog nooit een voet in een museum hebben gezet, nu wel kennis maken met kunst. En dat die ene jongen of dat ene meisje zo gegrepen is dat die naar de academie wil gaan. Sommige werken zullen onmiddellijk aanspreken en andere zullen misschien pas weken later weer in het geheugen van de toeschouwer opduiken. Ik hoop ook dat enkele werken zullen irriteren en vraagtekens oproepen. Zolang ze maar niemand onverschillig laten. In dat opzicht wil ik een uitspraak van de Amerikaanse kunstenaar Lawrence Weiner aanhalen, die ooit over kunst in de openbare ruimte zei: 'Eigenlijk heb ik er niets over te vertellen, behalve dit: Don't fuck up somebody's day, but fuck up one's whole life.' Hij hoopt dat je als kunstenaar iemands kijk en perceptie overhoop kunt halen."
"Elk werk in Beaufort04 is een open voorstel aan de bewuste toeschouwer en aan de toevallige passant, die zich net als de de kunstenaar in de openbare ruimte begeven. We gebruiken daarvoor de hele kustlijn van 65 kilometer, dat is uniek. En geef toe: het strand is toch de meest fantastische openbare ruimte. Het is groot en er staat niets. Het is een onwaarschijnlijke plek, die dag en nacht open is, en waar op elk moment weer wat anders kan gebeuren: men komt er wandelen, joggen of sporten, buiten het toeristische seizoen laat men er de hond uit, men komt er luieren en zonnen of houdt er een barbecue. Die ruimte blijft mij boeien."
Zo heeft het kunstenaarsduo Martine Feipel en Jean Bechameil, uit Luxemburg en Frankrijk, een autobusje ingegraven in het strand aan de pier van Blankenberge. "Eigenlijk zijn zij scenografen, die decors gemaakt hebben voor de films van Lars von Trier", zegt Phillip Van den Bossche. "Hun werk heeft meer met scenografie dan met sculptuur te maken. Zij vertellen een verhaal. Dat is toch een nieuwe aanpak. Je ziet trouwens wereldwijd dat men op een andere manier met de openbare ruimte omspringt: zowel qua architectuur en infrastructuur als qua inbreng van de privé-sector. Helaas hebben dergelijke grote sponsors ons nog niet ontdekt (lacht). Maar het gaat dus om meer dan alleen maar het plaatsen van een sculptuur."
Dit jaar is er geen grote binnententoonstelling in Mu.ZEE in Oostende zelf. "Dat was zakelijk niet interessant en ook qua concept stond het haaks op het idee van Beaufort." Enkele kunstenaars gaan wel aan de slag met de gevel, de etalages en de architectuur van Mu.ZEE, dat ooit een warenhuis was. Voor Beaufort04 is resoluut gekozen voor de openbare ruimte, maar dat neemt niet weg dat enkele kunstenaars fragiel werk op een binnenlocatie maken.
"We gaan voor elke editie van Beaufort steeds weer op zoek naar andere ruimtes. Zo hebben we een oud munitiedepot gevonden in Nieuwpoort, waar Hans Op de Beeck een installatie heeft gemaakt. De Bulgaarse kunstenaar Nedko Solakov heeft zich vier dagen lang opgesloten in de art nouveau-villa Hurlebise, ook in Nieuwpoort." Overal in dat huis, op plafonds en muren, heeft de kunstenaar teksten achtergelaten die de toeschouwer met een zaklamp in de hand mag gaan ontdekken. Dat soort werk hadden we niet in de vorige edities."
"In de vorige Beaufort, in 2009, hadden we één rode draad: kunst en erfgoed", zegt Phillip Van den Bossche. "Maar zoiets is niet vol te houden in alle deelnemende gemeenten. We hebben nu kunstenaars gekozen uit de Europese Unie. Er zijn nog enkele rode draden: ik werk graag met kunstenaars die verschillende visies op sculptuur hebben en die uit verschillende generaties komen, zoals Nick Ervinck (31), Folkert de Jong (40) en Jannis Kounellis (76). Boeiend is dat een aantal kunstenaars kunst maakt die vervlochten is met de geschiedenis van hun land: zo maakt de Portugese Dalila Gonçalves een serie omvangrijke stenen, die met de Portugese tegeltraditie en de Belle Epoque van Blankenberge verbonden zijn."
"Na vier edities is Beaufort stilaan volwassen geworden", vindt Van den Bossche. Hij is zelf aan zijn tweede editie toe. "De derde editie was moeilijk, maar dat is meestal zo. Men vond die editie ook te conceptueel. Het was voor mij een goede leerschool. Inmiddels is het evenement bekend, ook bij de beenhouwer om de hoek. Intendant Jan Moeyaert is bij alle edities betrokken geweest en er is ook een ploeg, de vzw Ku(n)st, aan het werk die al twaalf jaar meedraait. Ook de houding van de deelnemende kustgemeenten is veranderd: er is een opener dialoog, ook zij hebben expertise opgebouwd. En er is de kunst die gebleven is. Uit de vorige edities zijn in totaal achttien werken aangekocht: zo staat de Caterpillar van Wim Delvoye op de grens van Westende en Middelkerke en de Gaalgui van Philip Aguirre in Nieuwpoort. Daar komen nu 27 tijdelijke werken bij."
27, geen 30, omdat Knokke deze keer niet meedoet. "Ik vind dat jammer. De kustgemeenten willen zichzelf profileren en een eigen beleid voeren, in alle opzichten. Knokke ook. Ik heb de vorige keer de tuin van Jan Vercruysse, die zij zelf hadden aangekocht, toch in het programma van Beaufort03 opgenomen. En nu haken ze af. Jammer."
Beaufort04 van 31 maart tot 30 september. Wandelgids en fietskaart verkrijgbaar bij de toeristische dienst van de deelnemende kustgemeenten. Locaties worden ook aangeduid aan de haltes van de kusttram. www.beaufort04.be