Daklozen zijn 'een gedeelde verantwoordelijkheid' maar niemand wil ze opnemen
Het wordt bijna een Belgische traditie, al is het er geen om trots op te zijn. Bij de eerste winterprik kloppen honderden daklozen tevergeefs aan bij overvolle opvangcentra. De verantwoordelijken beginnen aan een rondje zwartepieten. Het probleem in vijf vragen en even veel antwoorden.
Samusocial, de organisatie die daklozenopvang organiseert, krijgt van het Brussels Gewest 1,1 miljoen euro voor winteropvang. Dat is 100.000 euro meer dan vorig jaar, toen de opvang ook niet volstond. Samusocial moet gemiddeld 300 bedden voorzien en maximaal 400. In de praktijk betekent dit dat de organisatie bij zacht weer 200 matrassen klaarzet, bij een koudeprik 400. Maar echt koud is het nog niet geweest.
Staatssecretaris De Block (Open Vld, Asiel, Migratie en Armoedebestrijging) zorgde vorig jaar in Brussel voor 350 extra plaatsen in het kader van het federaal winterplan. Dat ging dit jaar met 50 bedden minder van start. Vrijdag, na de eerste alarmkreten uit de opvang, werden alsnog 50 extra matrassen klaargelegd.
Morgen is er op Brussels niveau overleg over mogelijke uitbreiding. "Wij kijken pas daarna of wij meer moeten doen", zegt de woordvoerster van De Block.
Dat weet niemand. In 2010 telde de Brusselse vzw La Strada 1.944 mensen op straat, in kraakpanden en in de opvang, 13 procent meer dan in 2008. In tien jaar tijd is het budget en het aantal winteropvangplaatsen ongeveer vertienvoudigd, meldt minister Grouwels (CD&V, Bijstand aan personen).
Het Brussels Platform Armoede noemt verarming en dakloosheid 'een algemene, Europese tendens'. Gelukzoekers uit het zuiden van Europa, Oost-Europeanen die voor de crisis wel aan de bak geraakten en nu niet meer, en een groep mensen zonder papieren die het land niet verlaat, kloppen aan voor opvang.
Het kabinet-Grouwels wijst naar haar kordate asielbeleid. "Er zitten meer sans papiers in de opvang", zegt haar woordvoerder. Bewijzen geeft hij niet. Wel is bekend dat een aantal families die vlak voor de winter uit het gekraakte Gésuklooster zijn gezet, in de opvang overnacht.
Cijfers van Samusocial geven een indicatie, maar niet meer dan dat. Mensen zijn niet verplicht om te vertellen waar ze vandaan komen en wat hun verblijfsstatus is. Volgens die cijfers was vorig jaar 43 procent van de overnachters een niet-Europeaan zonder papieren. Van december tot januari zou dat 36 procent zijn, een lichte daling dus.
De opvang van daklozen is een "collectieve verantwoordelijkheid", zegt Grouwels in een mededeling. Een hallucinant organigram over wie wat doet bij daklozenopvang in Brussel - er zijn liefst elf politiek verantwoordelijken, verspreid over zeven bestuursorganen - lekte in november uit bij de sputterende opstart van het Brussels winterplan. Dat ging pas twee weken na datum in werking.
"Het zijn amateurs", zegt Gregory Cremmerye van Brussels Platform Armoede. "Het is elke winter hetzelfde liedje. Doen alsof deze mensen er niet zijn, is de goedkoopste oplossing. Maar ze mogen wel niet doodvriezen in de winter."
De verarming blijft in het zuiden van Europa en in Groot-Brittannië toenemen. Ook de migratie uit Oost-Europa naar ons land neemt toe, met de Kroaten als meest recente nieuwkomers die zich zonder grenscontroles in ons land kunnen vestigen (maar weinig kans maken op wit en goed betaald werk).
Het aantal Europeanen in de winteropvang is deze winter al gestegen van 17 naar 20 procent. Bovendien wil de regering op 15 januari de wachtuitkering voor schoolverlaters afschaffen. Volgens Cremmerye zitten daar heel wat alleenstaande moeders bij, een kwetsbare groep.