Drie Litouwers in een autootje
Drie jonge Litouwers in een autootje, om vijf uur 's ochtends in een villawijk in Brasschaat. Met een verhaal dat ze zonet, na een nachtje stappen, een meisje hebben thuisgebracht. Voor de lokale politie en het parket kon dat maar één ding betekenen.
Sinds een maand of vier is er in de gemeente van burgemeester Jan Jambon (N-VA) een BIN, een buurtinformatienetwerk. Een BIN, zegt de gemeentelijke website, moet het veiligheidsgevoel verhogen, de samenhang in de buurt versterken en komen tot "doorgedreven samenwerking op het vlak van informatie-uitwisseling tussen burger en politie". Ziet de Brasschaatse burger iets verdachts, kan hij bellen, mailen of sms'en.
"Het werkt naar behoren", zegt afdelingshoofd Peter Verdonck van de recherche bij de lokale politie Brasschaat. Hij praat, als hij eerlijk mag zijn, liever over het BIN dan over de maandag door de correctionele rechtbank als een gerechtelijke dwaling afgedane zaak tegen de drie Litouwers die twee maanden onschuldig in de gevangenis hebben gezeten. "Het zijn niet wij die oordelen over een aanhouding of niet", wil hij graag aanstippen. "Dat doen het parket en de onderzoeksrechter. Wij brengen alleen elementen aan."
In de herinnering van advocaat Peter Janssens spraken de Litouwers slechts enkele woorden Engels en "iets wat ik zou omschrijven als Jean-Marie Pfaff-Duits".
De advocaat uit Rijkevorsel had woensdag 15 mei pro-Deopermanentie en werd verzocht een jonge Litouwer met de naam Marius op te zoeken in de gevangenis in de Begijnenstraat in Antwerpen.
Hoffelijk
Marius legde uit dat hij met zijn twee vrienden een reis door Europa maakte. Ze waren in Nederland geweest en in Luxemburg, en hadden overal vrienden gemaakt. Ze hadden gespaard voor hun roadtrip, om te vieren dat een van hen een diploma had behaald. De jongens, 19, 22 en 27 jaar, hadden de tijd van hun leven. Tot die ochtend, 15 mei, Sint-Jobsesteenweg. Brasschaat.
"Ze waren uit geweest in Antwerpen", zegt Janssens. "Een van hen had in een bar lang met een meisje zitten praten. Ze had geen vervoer, ze dacht 's ochtends de eerste bus naar Brasschaat te nemen." In zulke omstandigheden volstaat een half woord.
"Ze hebben dat meisje, heel hoffelijk, naar huis gebracht. De oudere vriend van mijn cliënt is een eindje met haar mee gewandeld, tot net voorbij de oprijlaan. Marius en zijn andere vriend zaten in hun auto te wachten." Dat was het moment waarop de lokale politie van Brasschaat z'n kans rook. In de lokale editie van Het Laatste Nieuws verschafte korpschef Bart Van Cleuvenbergen de volgende dag nadere toelichting: "Onze anonieme wagen zag de drie in een voertuig. Een van hen stapte uit en ging naar een geparkeerde wagen. Onze agenten hebben het verdachte voertuig gecontroleerd en troffen er inbrekersmateriaal aan."
Aluminium
Inbrekersmateriaal. Dat roept beelden op van een bivakmuts, een knuppel, een koevoet. Een hamer, eventueel, of een bos passepartout-sleutels. "Volgens wat ik in het dossier las, ging het om een nijptang, een veiligheidsclipje van een kledingstuk en een koelzak uit de supermarkt", zegt Janssens. "Vooral die koelzak werd beoordeeld als verdacht. Daar zit aluminium in, aan de zijkant. Daarmee trachten winkeldieven wel eens met gestolen spullen voorbij het alarm te gaan. Maar deze koelzak, zei mijn cliënt, diende om onderweg gekochte biertjes koel te houden."
Waar waren die biertjes dan, wilden de agenten wel eens weten. Op, gebaarden de Litouwers. Het was vijf uur 's ochtends. Vertel dat maar aan de rechter.
Openbaar aanklager Paul Van Tigchelt kon vorige week tijdens de pleidooien moeilijk anders dan erkennen dat de bewijslast aan de magere kant was. Hij vroeg de rechtbank de Litouwers niettemin te veroordelen voor "bendevorming". Hij citeerde statistieken over "de plaag van rondtrekkende dadergroeperingen uit Oost-Europa". Een plaag die eerder ook al de Antwerpse procureur-generaal Yves Liégeois onder de aandacht bracht. De Litouwers waren, strikt genomen, geen boeven. Maar ze hadden volgens het parket wel "verdachte handelingen gesteld".
Bendevorming
De rechtbank volgde niet. De drie werden vrijgesproken. Ze kregen nog te horen dat ze geluk hadden gehad, dat de zaak op een zo korte termijn kon worden uitgeklaard voor de rechtbank.
Volgens Gilles Snelders, een andere bij de zaak betrokken advocaat, is de afgelopen twee maanden nagenoeg niks onderzocht. "Men zou denken dat er tenminste zou zijn geprobeerd om het Brasschaatse meisje, in deze toch echt wel de kroongetuige, op te sporen. Dat is niet gebeurd. Er is de jongens gevraagd waar dat meisje wonen mocht, maar op een manier die verraadde dat men hen niet geloofde en niet van plan was veel moeite te doen."
Janssens probeerde zijn cliënt aanwijzingen te ontlokken over het meisje, over waar ze zo ongeveer was uitgestapt. Zodat de politie daar eens kon gaan aanbellen. "Niet eenvoudig. Ze zijn op die plek aanbeland doordat meisje alleen dingen had gezegd als 'hier links en hier rechts'. Dan is het alsof u ergens in Frankrijk in een onbekende stad moet gaan reconstrueren waar u bent geweest. De politie is het gsm-verkeer van de jongens gaan natrekken en heeft niets verdachts kunnen opmerken. Maar het kostte blijkbaar allemaal tijd."
"Wat mij in deze het meest ergert, is dat ik het steeds vaker zie gebeuren. De politie pakt op buikgevoel een Oost-Europeaan op en het is vanaf dat punt de verdachte die zijn onschuld moet gaan bewijzen. Hij heeft geen vast adres in België, dus wordt het aanhoudingsmandaat altijd weer verlengd. Uit voorzorg. Meestal luidt de aanklacht, ook hier, 'bendevorming'. Een containerbegrip. Men kan u via dit wetsartikel veroordelen voor een delict dat u nog niet hebt gepleegd, maar volgens de politie van plan was te plegen. Ik had laatst een Roemeen die in een auto zat waarvan een gelijkaardig type was gesignaleerd bij een misdrijf. Hij is vrijgesproken, maar eveneens na twee maanden onschuldig in voorarrest te hebben gezeten."
Verdwenen schoenen
Afdelingshoofd Peter Verdonck ziet ook na de zaak met de drie Litouwers geen reden om de strategie voor de strijd tegen het onveiligheidsgevoel in Brasschaat te herzien. Hij betwist dat niet naar het meisje in de villawijk zou zijn gezocht. "Er zijn elementen die wij kunnen vinden en elementen die wij niet kunnen vinden", zegt hij. "Op die plek, aan dat Texaco-station, zijn recent twee ramkraken gepleegd. Dus besloten wij om daar discreet aanwezig te zijn. Als zij zeggen dat zij daar een meisje hebben thuis gebracht, dan is dat hun verklaring en is het aan de onderzoeksrechter en het parket om die te beoordelen. Wij, politie, rapporteren alleen maar over de elementen die wij kunnen vinden."
De jongens wachtten deze week nog op hun auto. Die was door het parket in beslag genomen en door personeelsgebrek en het gerechtelijk verlof kon die niet zo gauw worden vrijgegeven. Tijdens de zitting, maandag, klaagde één van hen ook over zijn schoenen, die ergens in de gevangenis zijn zoek geraakt.
Peter Janssens: "Ik stel mij de vraag hoe het zou zijn verlopen als deze drie jongens Vlamingen waren geweest."