Hoop na honderd dagen
Waren de speeches van voorganger Ahmedinejad gelardeerd met uithalen richting Westen, dan reikt Hassan Rouhani de hand. Sinds hij president is van Iran waait er een frisse wind van hoop op verandering. Maar is die hoop terecht?
Hassan Rouhani is nog maar iets meer dan drie maanden verkozen als president of de verandering lijkt, na acht jaar Ahmedinejad, al voelbaar. Zowel in Iran zelf als in de relatie met het Westen. De eerste tekenen waren er al tijdens zijn eerste persconferentie als president, in augustus, waar hij verklaarde dat Iran bereid was om ernstig te onderhandelen met de internationale gemeenschap over het nucleair programma. Ter herinnering: Iran eist het recht op zelf kernenergie te ontwikkelen en ontkent dat het werkt aan een atoomwapen. Eerder deze maand heette het dan dat Iran alle problemen met de VN rond het Iraanse kernprogramma wilde oplossen. Vorige week beloofde Rouhani dan in een opiniestuk inThe Washington Postdat hij zou doorzetten met de interactie tussen Iran en de VN, de door Ahmedinejad zo vaak verguisde internationale organisatie.
Opvallend was ook de vrijlating van verschillende politieke gevangenen, tachtig in totaal tot nu toe, waarmee Rouhani een verkiezingsbelofte inloste. Onder hen de bekende mensenrechtenactivist en advocaat Nasrin Sotoudeh. Zij verdedigde een pak manifestanten die achter tralies belandden nadat ze hadden geprotesteerd tegen Ahmedinejads herverkiezing. Sotoudeh zat sinds 2010 in de beruchte Evin-gevangenis een celstraf van zes jaar uit voor het in gevaar brengen van de nationale veiligheid.
En dan waren er zijn tweets. Dat de Iraanse president actief twitterde, was op zich al een verrassing. Ahmedinejad had alles wat naar sociale media rook, de wacht aangezegd. Rouhani daarentegen toonde zich een actief twitteraar. Hij gebruikte het medium al om gelukwensen over te brengen (aan de Iraanse damesvolleybalploeg, aan de joden met hun feestdag Rosh Hashanah), maar ook om de Iraanse politie aan te manen de menselijke waardigheid in acht te nemen wanneer het gaat om islamitische kledij. Dat was een waarschuwing naar de afdeling van de Teheraanse politie die als hoofddoel heeft het controleren of de man of vrouw in de straat zich wel islamitisch genoeg kleedde. De zogenaamdefashion policewas tijdens Ahmedinejads topjaren omnipresent om vrouwen waarvan de haren niet voldoende waren bedekt, in groene busjes te sleuren en af te voeren naar het commissariaat.
Het is allemaal nog maar pril, maar de sfeer van verwachting is voelbaar. Dat zegt Amir Kaykavoosi, die in de toerismesector werkt, vanuit Teheran. "Er zijn tekenen dat ons leven beter wordt. We zien hoe studenten, die aanvankelijk verbannen waren van hun unief omdat ze hadden meegedaan aan protesten tegen de regering, nu terug mogen komen. Ook een aantal universiteitsprofessoren mogen terug les geven.
Toen Rouhani werd verkozen in juni, was de vergelijking met Mohammed Khatami, die andere gematigde president, snel gemaakt. Khatami, die president was tussen 1997 en 2005, voerde een beleid waarin vrijheid van meningsuiting en burgerrechten centraal stonden. Hij is nu een belangrijk adviseur voor Rouhani en was gisteren ook lovend over de nieuwe president. In een opiniestuk in de Britse krantThe Guardianloofde Khatami Rouhani's poging tot toenadering met het Westen en waarschuwde hij ook dat als diens uitgereikte hand werd geweigerd, dat in de kaart zou spelen van extremisten aan beide kanten.
Lichte regenbui
Maar of Hassan Rouhani zich ook werkelijk zal ontpoppen tot een Khatami, die politieke hervormingen trachtte door te voeren in het regime en naar wiens tijdperk menige progressieve Iraniër nog dorst? "Rouhani is niet zozeer een hervormer dan wel een insider die uit is op het behoud van de principes van de Islamitische Republiek", stelde Karim Sadjadpour, van het befaamde Carnegie Endowment for International Peace, onlangs. "Anders had hij nooit mogen opkomen voor het presidentschap." Bovendien zijn momenteel nog de machtigste instellingen in Iran, waaronder de Revolutionaire Garde en het ministerie van Inlichtingen, nog in handen van Khameneis mannen. Sadjadpour vergeleek Rouhani met een 'lichte regenbui' na jaren van droogte. "Zijn campagne was er eerder een die de toon van het Iraanse discours wil matigen dan het echt willen doorvoeren van veranderingen."
Een vergelijking met Hashemi Rafsanjani zou beter zijn, meent Kaykavoosi. En daarmee, zo zegt hij, zijn velen in Iran al dik tevreden. Rafsanjani was van 1989 tot 1997 president en voerde een pragmatisch beleid dat meer was geconcentreerd op economische hervormingen dan op politieke.