Work in progress in Venetië

Een grote zwart-witfoto van Mark Manders' atelier, vol houten latten, ladders en werkmateriaal. Met centraal in de ruimte een sculptuur van een groot wit gezicht dat deels verborgen is tussen houten platen. Dat is het eerste beeld in het boek Mark Manders. Room with Broken Sentence.

Dat openingsbeeld is niet toevallig gekozen. Kunstenaar Mark Manders mocht het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië inrichten. En hoewel het modernistische gebouw van architect Gerrit Rietveld nog nooit zo'n museale allures heeft gehad als nu, met een cleane presentatie en veel licht, slaagt Manders er toch in om ook de sfeer van een kunstenaarsatelier op te roepen.

In het boek zijn foto's te zien van de buitenkant van het Nederlandse paviljoen. Manders plakte de ramen af met zijn 'Fake Newspapers', kranten die hij zelf maakte in een verzonnen taal. Daardoor lijkt het alsof de kunstenaar nog aan het werk is en zijn vorderingen aan het oog van de bezoeker wil onttrekken. Zijn oeuvre als een work in progress. Ook binnen in het paviljoen wekt Manders soms de indruk dat hij nog bezig is. Zo zijn er twee schermen van matte plastic, waarachter je de contouren van objecten ziet. Enkel de suggestie van sculpturen. Het atelier en de tentoonstellingsplek worden één en dezelfde plek.

Epoxy, klei en brons

De foto's in deze catalogus geven een goed beeld van het paviljoen. Ook wie er niet zelf geweest is, kan de sfeer dankzij deze beelden proeven. Doordat de ramen afgeplakt zijn met kranten, valt het licht zacht en diffuus naar binnen. Het werk van Manders gedijt goed in deze lichte ruimte. Over de kranten zegt Manders zelf: "Ik bedekte alle ramen, als een dun laagje huid. De buitenwereld wordt gescheiden van een binnenwereld." Als je die binnenwereld betreedt, kom je inderdaad in een universum terecht met een heel eigen gevoel en eigen betekenissen, waar de kunstenaar je soms op het verkeerde been zet: epoxy lijkt op klei, klei ziet eruit als brons en brons kun je niet onderscheiden van hout.

In het boek staan overzichtsfoto's, maar ook detailbeelden van alle werken. Shadow Study bestaat bijvoorbeeld uit geschilderde epoxy en porselein: een wit koffiekopje hangt omgekeerd boven het bot van een arm. Maar op de ingezoomde foto zie je dat de kunstenaar er ook een stukje potlood in verwerkt heeft. Elk werk raakt je al bij een eerste aanblik, maar geeft zich pas na lang kijken écht prijs.

In korte tekstjes gaat de kunstenaar in op alles wat hij in Venetië toont. Hij vertelt over het idee achter de sculptuur of over hoe die ontstaan is. Daarnaast koos hij ook mensen uit de kunstwereld om te reflecteren over oude en nieuwere werken. Zo geeft het boek niet alleen een uitstekend beeld van wat er op de Biënnale te zien is, maar is het ook een interessant referentiekader bij Manders' volledige oeuvre, dat hij zijn 'zelfportret als gebouw' noemt.

"Als ik een woord gebruik, betekent het alleen wat ik wil dat het betekent", zegt Humpty Dumpty in Through the Looking Glass. Zo betekenen het materiaal en de vormen die Mark Manders gebruikt precies wat hij wil dat ze betekenen. Al blijft het voor de toeschouwer soms een prachtig mysterie wat dat dan juist is.