Eén café, duizend verhalen

"De Charlatan is de oertempel. Het is een bastion. Gelukkig gedragen ze zich niet als gevestigde waarden." (Luc De Vos in een gesprek over de Charlatan, februari 2014)

Het is eind jaren 80, INXS heeft een hit met 'Need You Tonight', en in Gent is café Trefpunt de place to be. Even verderop, aan de Vlasmarkt, ligt de Tramway: een supporterslokaal van voetbalclub Racing Heirnis Gent, gerund door een stokoud koppel.

Jan Carpentier: "In 1988 zijn zij gestorven of naar het rusthuis gegaan, dat heb ik nooit geweten, en samen met Bart Vrancken nam Jo Van Groeningen de Tramway over."

Jo Van Groeningen, vader van Felix, houdt op dat moment al een tijdje café aan de overkant van de Vlasmarkt. Waar nu de Pantomiene is, was toen Ekkentu. Eén zomer lang wordt Tramway tot Ekkentu 2 omgedoopt. In januari 1989 krijgt het een nieuwe naam: Charlatan.

Ook Jan Carpentier stapt in de zaak. Hij is een goede vriend van Van Groeningen en werkt op dat moment als opvoeder van jonge delinquenten. Carpentier: "De naam Charlatan komt van zanger Marco Cassiman, bekend als Kazzen van Kazzen & Co. Hij had een lijst namen op een bierkaartje geschreven en 'charlatan' omcirkeld. Zo noemde hij me altijd: een echte charlatan."

Café vol muzikanten

De nieuwe eigenaars bouwen het café grondig om. In drie jaar voeren ze drie grote verbouwingen uit. Ze overdekken de toiletten op de koer en openen een grote zaal achter het café. Carpentier: "Dat was vroeger het atelier van een rietmaker op de hoek van de straat, waar tegenwoordig frituur De Dulle Friet zit. En nog vroeger was er een meisjesinternaat. Roland Van Campenhout vertelde wilde verhalen over de tijd dat hij over de muur klom om bij de maagden te raken."

De Charlatan is meteen een groot succes. Al na een paar maanden overstijgen Van Groeningen en Carpentier de verhoopte omzet. Zoon Felix, geboren in 1977, staat er regelmatig achter de toog. Hij beseft al snel dat een café ook een pleisterplek is: een barman is ook een sociaal werker.

"We waren open van elf uur 's ochtends en verkochten verse soep en broodjes", zegt Carpentier. "Het zat elke dag vol, vooral met muzikanten. Het was een echt muziekcafé, een ontmoetingsplaats van artiesten."

Boven zijn er repetitieruimtes. Zo blijven de lijnen kort en zijn optredens snel geregeld. Herman Brood, Kevin Ayers, Tom Robinson, Guido Belcanto, Kommil Foo: stuk voor stuk beklimmen ze het podium van de Charlatan.

Muzikant Paul Couter, die eind jaren 70 Tjens Couter vormde, samen met Arno: "De donderdag was zo'n beetje mijn avond. Dan deden we altijd iets speciaals. Poëzie, folk, kleinkunst, grappen maken over de plaatselijke actualiteit of de politiek, een ei bakken op het podium... De Charlatan was een echt broeinest. Ik heb er veel leute gemaakt."

"De piekjaren duurden ongeveer van 1992 tot 1998", vult Carpentier aan. "Daarna ging het serieus bergaf. Wij konden steeds minder tegen al het volk en we kregen ook steeds meer dealers over de vloer, met heroïne en ander spul, waardoor we portiers aan de ingang moesten zetten. Maar dan kregen we weer last met die portiers... Kortom, er was altijd wel iets."

Luc De Vos in 2014: "Het is een hele tijd moeilijk geweest, dat is waar. Er was zo'n hype rond de Charlatan dat iedereen er plots wilde zijn, ook mensen die er niet thuishoorden. Die meer in de criminele sfeer zaten en het publiek kwamen lastigvallen. Oude zeikerds die in alle konten gingen knijpen. Verschrikkelijk. Maar gelukkig heeft men daar paal en perk aan gesteld en konden de jonge meisjes opnieuw op hun gemak uitgaan."

"De Charlatan was ons boven het hoofd gegroeid", geeft Carpentier toe. "Het werd tijd dat iemand er nieuw leven kwam inblazen."

Ceremonie voor het altaar

Twee broers brengen redding: Joris en Gerald Claes. Ze zijn afkomstig uit Affligem, waar ze zeven jaar café Stanton hadden, en studeren in Gent. Gerald, in 2014 in Het Laatste Nieuws: "Ik was toen vaste dj in de Charlatan, maar het café zat volledig in het slop. Ik hoorde dat ze een overnemer zochten, en voor ons was dat het juiste moment."

Joris, in 2005 in Gazet van Antwerpen: "Zonder onze voorgangers te verloochenen, hebben we hier schoon schip gemaakt. De Charlatan sleepte een wat kwalijke reputatie mee."

Gerald: "De uitbaters waren hun energie kwijt en bovendien was Jo net ziek geworden (hij stierf in 2003, LD). Het café was niet meer wat het ooit was, de dingen werden op hun beloop gelaten. Je zag het aan alles: de klanten, de infrastructuur."

Na de overname keurt de brandweer het pand volledig af. Alles moet worden aangepakt: branddeuren, nooduitgangen, elektriciteit.

Joris: "We hebben de zaak grondig verbouwd, met als kers op de taart een professioneel uitgeruste concertzaal." In juni 2000 gooien de broers Claes de deuren van de Charlatan opnieuw open. Met als motto: hier kan alle muziek, zolang er maar geen agressie aan te pas komt. "Dus geen acid house, geen techno, geen metal." Er volgt een plechtige inwijding met acts van de bevriende komieken Freddy De Vadder en Gunter Lamoot, maar ook van een pastoor genaamd Capoen.

"Joris en Gerald waren persoonlijke vrienden", vertelt Piet Capoen. "Ik ben lang pastoor geweest in Teralfene, bij Affligem, en zij hadden daar een jeugdcafé waar ik regelmatig kwam. Ze zaten ook bij de scoutsgroep waarvan ik pastoor was. De inwijding van de Charlatan is deftig verlopen. Er is niet gespot, niet gelachen. Het was een serieus moment van samenzijn met een kort gebed en een ceremonie voor een altaar. Ik met de kwispel en Joris met het wierookvat. Na tien minuten was het voorbij."

Kunstenaar Jan Van Imschoot komt er in die periode voor het eerst over de vloer. "Ik kwam van De Rode Piano", zegt hij. "Op weg naar huis heb ik in de Charlatan nog wat pinten gedronken. Ik ben blijven gaan en elke keer kwam ik met een pak verhalen thuis. Op den duur werd het één grote familie. Klanten, medewerkers: iedereen had dezelfde mentaliteit. Jong, met veel humor. Soms gingen we na een nachtje doorzakken met zijn allen voetballen aan de Watersportbaan. Ik mocht mee. Als keeper natuurlijk."

Madame Pipi

Ook Mario Vuylsteke, die als metser en aannemer na de werken is blijven hangen, en Nik Vandenberghe, op dat moment planoloog bij de stad Aalst, dj en organisator van feesten, versterken het team.

Als Joris even later een stap opzij zet, worden zij medevennoten. Ze openen een tweede danszaal achter in de Charlatan, net als een binnentuin met open haard. Ze investeren in veiligheid, automatisering en muzikale ondersteuning.

Luc De Vos in 2014: "Sindsdien heeft de Charlatan een enorme vlucht genomen en is het bijna een cultureel centrum avant la lettre geworden. Volgens mij is het een van de grootste cafés van België, met verschillende zalen en een zeer gevarieerde agenda."

Het imperium van de Charlatan breidt zich jaar na jaar uit, met ernaast café Jos als 'wachtzaal' en enkele jaren later aan de overkant café Gloria. Het vroegere supporterslokaal groeit uit tot motor van de Gentse Feesten. Ook feesten en festivals, zoals Feest in het Park in Oudenaarde, doen een beroep op het Charlatan-team.

Jan Van Imschoot, van wie op de eerste verdieping van de Jos muurschilderingen te zien zijn, en in de Gloria een kleiner werk: "Wat ik zalig vind aan de Charlatan, is dat je kunt reizen binnen het café. Voor een luie mens als ik is dat ideaal. Als ze in de zaal vooraan te veel aan het zagen waren, ging ik naar achteren. Of met de buitenwippers of Madame Pipi een klapke doen. Ondertussen zijn er al vier of vijf verschillende togen, en toch is de sfeer altijd dezelfde gebleven."

Ook de ziel van het café blijft onveranderd: een grote liefde voor muziek en een neus voor talent. Artiesten als Yeasayer of Kurt Vile staan vlak voor de doorbraak in de Charlatan. Anderen, zoals Arsenal, spelen er enkele dagen voor Rock Werchter een try-out.

Luc De Vos in 2014: "Ik heb er ongelooflijk veel groepen gezien, net voor ze bekend werden. Palma Violets bijvoorbeeld, of Michael Kiwanuka. Echt alle stijlen. Behalve misschien een middeleeuws koor, dat heb ik er niet gezien. Denk ik."

Geen kapsones

"De Charlatan heeft veel voor mij betekend", stelt Lien De Greef, beter bekend als Lady Linn. "Ik heb er als jong meisje met verschillende groepen opgetreden - Bolchi, Skeemz, Red D - en voor Lady Linn and her Magnificent Seven is alles daar begonnen. Elke zondag speelden we op het kleine podium in het café, en elke keer was er meer volk. We hebben er ook onze eerste demo opgenomen. Het was de ideale plek om te experimenteren: het geluid is er goed, het volk is niet te afgelikt en het vertrouwen van de eigenaars in de muzikanten is groot."

Cléo Baele van het Gentse modelabel Black Balloon: "Samen met Sarah Bos heb ik mijn afstudeerproject in de Charlatan gepresenteerd. De meeste studenten kozen voor een formele locatie, maar wij wilden iets rebels, rock-'n-roll. We hadden elkaar in de Charlatan leren kennen. Ik ging er regelmatig naar optredens van jonge bands en op een van die avonden zag ik Sarah passeren. 'Oh', zei ik, 'wat heb jij mooie oorringen aan.' Heel girly. Nadien zijn we samen blijven uitgaan en niet veel later hebben we er ons project getoond. Luide muziek, barbecue op het terras, een defilé in het café overdag: de juryleden wisten niet wat hen overkwam. Maar we kregen goede punten, met dank aan Gerald, die zijn café voor ons wilde openen."

"Het volk in de Charlatan is een mengeling van verschillende stijlen, leeftijden en mensen", weet Van Imschoot. "Op een nacht stond ik een paar uur met een sympathieke gast te praten. Bleek achteraf dat het Gabriel Rios was. Ook dat is de Charlatan: geen kapsones, iedereen is welkom, student, toerist of kunstenaar."

Luc De Vos in 2013: "Het is een ratjetoe. In de Charlatan is zowel plaats voor zwervers, letterlijk soms, als voor superknappe meisjes van achttien die op donderdag op disco komen dansen. Het publiek is verscheiden, zonder dat er een groot plan van de eigenaars achter zit. Dat is gewoon altijd zo geweest."

"Tegenwoordig kom ik er minder, omdat ik zwanger ben, en dat vind ik jammer", zegt Lady Linn. "Ik heb eigenlijk wel heimwee naar de tijd dat de Charlatan mijn tweede thuis was. Ik voel me er altijd direct op mijn gemak. Ze proberen ook steeds origineel te zijn, met veel humor en een serieuze hoek af. Alleen al hun flyers en posters..."

De spirit van toen

Voor de lente van 2016 oogt de kalender zo goed als leeg. De film van Felix Van Groeningen - gedraaid in café Afsnis, bij Sint-Jacobs, met muziek van huis-dj's Soulwax en hoofdrollen voor Tom Vermeir, Stef Aerts, Charlotte Vandermeersch en Sam Louwyck - komt eraan. Dat volstaat. Een kroeg wordt historie, een barman chroniqueur. Intussen lonkt stilletjes de toekomst.

Cléo Baele: "Black Balloon bestaat binnenkort vijf jaar. We hebben al vaak tegen elkaar gezegd dat we nog eens iets speciaals zouden moeten organiseren op de plek waar het allemaal begon. Ik weet niet of het er in 2016 van zal komen, maar het zit zeker in ons hoofd."

Paul Couter: "Ik kom nog regelmatig in de Charlatan. Onlangs heb ik er zelfs nog eens opgetreden. Het café is natuurlijk veel veranderd in vergelijking met vroeger, en we spreken over een totaal andere generatie, maar de spirit van toen zit er nog altijd in."

"Ik ben in de hele wereld op café geweest, maar er is maar één Charlatan", besluit Van Imschoot. "Het is hét gezicht van het Gent van de 21ste eeuw: modern, mee met de tijd, een perfecte bouillon van mensen. Het kleurrijke symbool van een kleurrijke stad."

Piet Capoen, intussen deken van Vilvoorde: "De film van Felix Van Groeningen? Die zou ik wel eens willen zien, ja. Want waar jonge mensen samenkomen, ontstaat bijna altijd iets moois."