'China blijft harten en nieren van gevangenen gebruiken'

Dat de organen van ter dood veroordeelden in China gebruikt worden voor de 10.000 transplantaties die er jaarlijks worden uitgevoerd, is al langer bekend en gedocumenteerd. Human Rights Watch publiceerde daar in 1994 een eerste rapport over. De onderzoekers zeiden te vrezen dat het uitspreken van de doodstraf zou kunnen worden gemotiveerd door de nood aan organen voor transplantatie en de hoge winsten die daarmee worden gemaakt.

Traditioneel doneren weinig Chinezen vrijwillig hun organen, vanuit de overtuiging dat de overledene fysiek intact ten grave moet worden gedragen gezien hij zijn lichaam in het hiernamaals terugkrijgt. Bijgevolg werd pas in 2010 een nationaal systeem ingesteld van vrijwillige donatie. Mensenrechtenadvocaat David Matas (69) is ervan overtuigd dat dit een gevolg is van de rapporten en boeken die hij samen met oud-minister David Kilgour heeft geschreven over gedwongen organenoogst. "Peking heeft ondertussen ook toegegeven dat er sprake is van gebruik van organen van ter dood veroordeelden en dat deze 'niet steeds' vrijwillig worden afgestaan. De bevoegde viceminister belooft nu dat de praktijk binnen de vijf jaar "geheel zal worden uitgebannen". Ik wil het graag geloven maar wie kan dat controleren in zo'n ondoorzichtig systeem? Voorlopig merk ik alleen dat ze beter hun best doen om alles verborgen te houden."

"Het is een moeilijke zaak. Je beschikt niet over overlevenden en er zijn geen lijken voor autopsie. Aangezien operatiekamers meteen worden schoongemaakt, is er ook geen plaats van de misdaad. Getuigenissen van gewezen daders zijn er wel, maar het hele medische proces is dermate opgesplitst dat ze doorgaans geen overzicht hebben en makkelijk kunnen beweren dat ze heel lang niet wisten wat er aan de gang was, wat meestal ook het geval was. "Wat mij het meest intrigeerde was: hoe voer je zo veel transplantaties uit zonder donorsysteem? Bovendien zagen we het aantal doodvonnissen afnemen. Wie zijn die anderen dan?"

Matas concludeerde dat het om gevangen falun gong-beoefenaars gaat, die nochtans niet ter dood zijn veroordeeld. De falun gong werd in 1999 door toenmalig partijleider Jiang Zemin persoonlijk verboden omdat hij vreesde dat deze spirituele beweging een bedreiging kon vormen voor het machtsmonopolie van de Communistische Partij. Uit cijfers van de Laogai Foundation in de VS blijkt dat zij ongeveer de helft uitmaken van naar schatting 2 miljoen mensen die vastzitten in werkkampen. De meesten werden gearresteerd bij protestacties in Peking. Niet zelden gaat het hierbij om vormen van zogenaamde 'administratieve detentie', een strafmaat die door de lokale politie kan worden uitgesproken, zonder enige vorm van proces. En dus ook: zonder advocaten of beroepsmogelijkheid.

"Uit onderzoek blijkt dat zo'n 180.000 gedetineerde falun gong-beoefenaars zijn onderzocht als 'potentiële donors', waarbij wordt geschat dat ze in 5 procent van de gevallen (zo'n 9.000 mensen) ook voor orgaandonatie zijn vermoord. Uit vrees dat hun familie iets zou worden aangedaan, weigerden ze hun identiteit prijs te geven en doorgaans weten verwanten evenmin dat ze gingen protesteren. Zoniet zouden ze hen hebben tegengehouden. Een tweede kenmerk van deze anonieme gevangenen is dat ze 'geen berouw' hebben getoond en dus "niet konden worden vrijgelaten."

Voor het verschijnen van Matas' eerste vernietigende rapport over orgaanhandel in China werd op specifieke websites veel publiciteit gemaakt voor Chinese transplantaties. "In 2006 konden we ons nog baseren op de publiekelijk beschikbare statistieken voor bijvoorbeeld levertransplantaties. Ondertussen zijn die gegevens verwijderd, evenals de prijs van zo'n ingreep, die toen veelal rond de 100.000 dollar lag.

"Wat ook opvalt, is dat het aantal buitenlandse transplantaties, mede door onze campagnes, sterk is afgenomen. Zo besliste Israël na mijn boek uit 2009 om Chinese transplantaties niet langer terug te betalen. Er kwamen hoorzittingen in tal van andere parlementen. En dit najaar besliste de Internationale Medische Vereniging om op dit vlak niet meer samen te werken met China.

"De afname van buitenlandse ontvangers van orgaantransplantatie betekent overigens niet dat er minder ingrepen worden uitgevoerd of dat er nu minder geld mee gemoeid is. Volgens officiële statistieken hebben zo'n 1 miljoen Chinezen een transplantatie nodig, daarbinnen heb je evengoed mensen die het nodige geld kunnen ophoesten. Bovendien is het voor Peking veiliger om het aantal buitenlandse patiënten terug te schroeven. Tot Chinese ontvangers hebben we immers nauwelijks toegang."

De laatste keer dat de orgaanoogst in de openbaarheid kwam, was bij de vlucht van de politiechef van Chongqing, Wang Lijun, naar het VS-consulaat in Chengdu in februari. 106 VS-parlementsleden eisen dat de transcriptie van de gesprekken met Wang bekend zou worden gemaakt. Wel is al uitgelekt dat Wang het niet alleen had over zijn baas Bo Xilai, maar ook over de orgaanoogsten in Liaoning. Bo was daar in 2003-2004 gouverneur. Matas: "Het massale oogsten van organen van falun gong-beoefenaars is daar in die periode begonnen, en heeft zich van daaruit verspreid." Wang Lijun, die in Liaoning hoofd was van de Publieke Veiligheid, werd overigens officieel bekroond voor zijn bijdrage. Toen hij in 2004 de Guanghua Innovation Award kreeg zei hij: "Voor een veterane politieman als ik is het ontzettend aangrijpend om iemand te zien worden geëxecuteerd en luttele minuten later zijn transformatie bij te wonen, waarbij het leven van dit individu wordt bestendigd in dat van vele anderen'.

State organs: transplant abuse in China, David Matas & Torsten Trey