Nachtmerrie in Mekka
Op de slotdag van de bedevaart naar Mekka heeft zich het grootste drama in 25 jaar afgespeeld. Zeker 717 pelgrims zijn omgekomen toen twee stoeten elkaar op een kruispunt tegenkwamen. De Saoedische autoriteiten hadden net voor miljarden aan maatregelen getroffen om de mensenmassa in goede banen te leiden.
De tragedie speelde zich af op Weg 204 in Mina, een grote vallei even buiten Mekka, waar pelgrims in zo'n 160.000 tenten zijn ondergebracht. De gelovigen waren op weg naar de drie pilaren van al-Jamarat, die symbool staan voor de duivel. Op de laatste dag van de bedevaart - in Arabisch 'hadj' geheten - moeten pelgrims driemaal zeven stenen naar de pilaren gooien om zich te ontdoen van hun eigen zonden.
"Ik hoorde gegil en zag mensen over elkaar heen klimmen om adem te kunnen halen", zei een Egyptische overlevende, Abdullah Lofty (44). In de haast struikelden sommige pelgrims over de bagage van anderen. De hadj-gangers moeten meerdere heilige plaatsen bezoeken en nemen daarom vaak koffers en tenten mee. De Nigeriaan Ismail Hamba (58) vertelde hoe hij werd overlopen door tientallen anderen. Een derde overlevende, schrijft de ramp toe aan de gebrekkige organisatie. "Mensen waren uitgedroogd en vielen al flauw voor het gedrang begon."
Bijna elk jaar komen bedevaartgangers om het leven door uitputting of verstikking in het gedrang bij al-Jamarat. Niet alleen omdat de plaats van het ritueel klein is, maar ook omdat de meeste deelnemers haast hebben: vóór zonsondergang moeten zij de stenen hebben geworpen. Het hoogste aantal slachtoffers viel in 1990, toen 1.427 gelovigen stierven.
Onder de doden zijn zeker 43 Iraniërs, en Teheran haalde meteen fel uit naar zijn rivaal in de regio Saoedi-Arabië. De autoriteiten in Mekka hebben volgens Iran een tunnel gesloten, waardoor een opstopping kon ontstaan. Meerdere ooggetuigen bevestigden dat in de loop van de dag. De hoogste geestelijke leider van het land, ayatollah Khamenei gaf de Saoedische autoriteiten ronduit de schuld. "De regering moet haar verantwoordelijkheid nemen voor deze droevige gebeurtenis. Mismanagement en verkeerde acties zijn verantwoordelijk voor deze catastrofe", zei Khamenei. Maar de Saoedische minister van Gezondheidszorg gaf daarentegen de 'ongedisciplineerde pelgrims' de schuld: die zouden zich niet aan de voorschriften hebben gehouden.
De ongelukken tijdens de hadj zitten Saoedi-Arabië al jaren dwars. Het land is er trots op de bewaarder van de heilige plaatsen Mekka en Medina te zijn. Miljarden zijn gestoken in het verbeteren van de infrastructuur en veiligheid. De bouwwoede om Mekka uit te rusten voor de hadj - rond de moskeeën zijn ook torenhoge hotels verrezen - kostte twee weken geleden nog aan 111 gelovigen het leven toen een hijskraan tijdens het vrijdaggebed op de Grote Moskee viel.
Geleerd van eerdere rampen zijn de duizenden tenten in Mina vuurbestendig gemaakt - in 1997 kwamen 350 pelgrims om bij een brand door een omgestoten gasstelletje - en zijn meer dan 100.000 agenten aangesteld en helikopters ingezet om gevaarlijke opstoppingen bijtijds te signaleren. Ook is de traditie afgeschaft dat er pas vanaf het middaguur begonnen mag worden met het gooien van stenen naar de duivelspilaren.
Het mocht donderdag allemaal niet baten. Vanwege de dichte menigte konden er op de plaats van de ramp geen helikopters landen om doden en gewonden af te voeren. Terwijl er bulldozers werden ingezet om de hopen bagage weg te ruimen, reden 220 ambulances op en neer naar de ziekenhuizen van Mekka en Arafat.