'Freya heeft haar job niet gedaan'

Waar is de tijd dat Turtelboom onaantastbaar was? Een kwaliteitsmerk, een superminister met zwarte krullenbol. Het lijkt lang geleden. Sinds ze eind vorige week aankondigde de schuldenberg van de zonnepanelen aan te pakken, is er heisa. Een energieheffing van 100 euro per jaar maakt je niet populair.

Turtelboom reageert in haar bureau, bovenin een van de glazen buildings van de Noordwijk. Het waait er hard, letterlijk en figuurlijk. "Op politiek vlak is dit een erg lastig dossier, maar op menselijk vlak is dit zeker niet mijn moeilijkste periode. Als minister van Binnenlandse Zaken stond ik na de treinramp in Buizingen naast de ouders van de slachtoffers. Ik werd ook de hemel in geprezen voor mijn aanpak van politiechef Fernand Koekelberg, maar de week voordien was ik bekritiseerd door alles en iedereen. Ik las geen kranten meer."

Is het nog plezant?

"Ik geef toe: ik heb wakker gelegen van de zonnepanelen. Hoe is dit in godsnaam mogelijk? Als Freya haar job had gedaan, dan was dit interview er nooit gekomen. Maar hier zitten we."

Is het echt allemaal de schuld van uw voorgangster Freya Van den Bossche (sp.a)?

"Ik heb haar hierover nog niet gesproken. Zij en haar partij hebben bewust een electorale strategie gevolgd om groene kiezers te plezieren met subsidies. Daar betalen we nu allemaal de rekening voor. Ik heb nooit in mijn carrière een dossier gezien waarbij de schuld zo toewijsbaar is."

Uw partij zat in 2005 in de regering die het steunsysteem uitdacht. Uw collega Patricia Ceysens verzette zich in 2010 tegen een daling van de subsidies.

"Niet zo snel. De liberalen waren voor de subsidiëring van zonnepanelen toen het nog een nieuwe, experimentele technologie was. Maar alleen als ondersteuning, niet als winstmachine. Er is nu één persbericht bovengehaald. Daarnaast vind je twintig uitspraken van liberalen die waarschuwden voor een financiële tijdbom. Er is in 2010 zelfs een resolutie over ingediend."

Toen het voorstel van de energieheffing op tafel kwam, hebt u dan nooit gedacht: oei, zo moeten gezinnen en alleenstaanden wel erg veel betalen?

"Uiteraard heb ik beseft dat er kritiek zou komen als je 9,2 miljard euro moet wegwerken. Het bedrag is immens. Hiermee kun je meteen alle wachtlijsten in Vlaanderen laten verdwijnen. Maar ik durf te zeggen dat dit de beste oplossing is. Door via een heffing te werken betalen eigenaars van zonnepanelen mee en is er geen btw. Zo spaar je 74 miljoen per jaar uit.

"De problematiek van de singles is veel ruimer. Een alleenstaande betaalt ook een koelkast - of daar nu veel of weinig eten in zit. Professor Michel Maus wil dat ik een uitzondering maak voor singles met een laag verbruik. Maar wie profiteert dan? Uitgerekend de eigenaars van zonnepanelen. Die hebben een laag verbruik. Wil hij dat echt?"

U kiest radicaal voor een heffing, maar bestaat een oplossing niet altijd uit kleine delen? Waarom neemt u geen stuk van de schuld op in de begroting?

"Stel dat je elk jaar 70 miljoen euro doorsluist, zoals de groenen voorstellen, dan ben je 28 jaar bezig om nog geen derde van de schuldenberg af te lossen. Ik heb voorlopig van niemand een relevant tegenvoorstel gehoord. Freya zegt: 'Ja er is een schuldenberg, maar die wegwerken kan zonder iemand te raken.' Sorry, dat is de kwadratuur van de cirkel."

Er moet worden betaald, maar zitten de verhoudingen juist? Gezinnen betalen 28 euro per megawattuur stroom, grote bedrijven 0,48 euro.

"Elke keer als een fabriek zoals Opel Antwerpen of Ford Genk dichtgaat, wijst iedereen naar de hoge loon-, mobiliteits- en energiekosten in Vlaanderen. Dan moeten we daar rekening mee houden. Socialistische ministers hebben exact, exact, exact hetzelfde gedaan. Is er iemand voorstander van om die duizenden jobs op te geven?

"Wat de bedrijven in het algemeen betreft: dat zijn lang niet allemaal grootverbruikers. Tachtig procent zal verhoudingsgewijs evenveel of meer bijdragen dan een gezin."

Multinationals krijgen kortingen ten koste van de kmo's?

"Kijk: het wegwerken van deze schuldenberg is zoals een waterbed. Als je iemand vrijstellingen geeft, dan betaalt een ander meer. Wij hebben gezocht naar een aanvaardbaar evenwicht tussen gezinnen en bedrijven. Je kunt zoveel berekeningen maken als je wilt, maar finaal zal de energieheffing niet tot meer betalingsproblemen of faillissementen leiden."

Waarom doet u niets aan de superwinsten van gezinnen en bedrijven met zonnepanelen? Katoen Natie int jaarlijks 13 miljoen euro aan subsidies.

"Ik was aan het wachten op die vraag. Natuurlijk steekt dit ook bij mij, maar mijn stelling is duidelijk: pacta sunt servanda (afspraken moeten worden nagekomen, JVH). Een juridische strijd verliezen we toch. Ik heb juridische adviezen gevraagd en iedereen zegt dat het onmogelijk is om die lopende contracten te verbreken. Hoe achterhaal je of iemand winst maakt met zijn zonnepanelen? Dan moet je alle installaties checken. Want jij hebt goedkope Chinese panelen gekocht en je buur dure Duitse."

Wat hebt u te verliezen? Geen enkele liberaal wil toch een belastingverhoging naar zich vernoemd krijgen?

"Iedereen weet dat ik niet de schuldige ben van de 'Turteltaks'. Uiteraard komen er boze mails binnen, maar dat valt goed mee. Mensen begrijpen dat ik mijn job doe."

Intussen gaat tijd verloren voor wat echt belangrijk is: een energiebeleid die naam waardig uittekenen.

"Ik ben volop mijn visie aan het uitwerken. De eerste prioriteit is energiebesparing. Vlaanderen kan daar nog zoveel winnen. In het najaar komt er een hervorming van de energiepremies. Bedrijven zullen makkelijker groene leningen krijgen. Ook voor zonnepanelen en windmolens zie ik nog een hoofdrol weggelegd. Dat staat los van de fouten uit het verleden. Wie vandaag zonnepanelen op zijn dak installeert, krijgt geen subsidies meer, maar het blijft een goede investering. Ik ken geen bank die een rendement aanbiedt van 4 procent."

Is dat genoeg? Straks moeten we onze kerncentrales opnieuw langer openhouden.

"Voor mij is dat absoluut geen optie. Ik was minister van Binnenlandse Zaken tijdens de kernramp in Fukushima. Ik heb toen definitief adieu gezegd tegen kernenergie. Ik wil de verantwoordelijkheid niet dragen voor een nucleair ongeval dat een woestenij maakt van half Vlaanderen. Een nieuwe kerncentrale bouwen is ook onbetaalbaar."

Uw federale collega Marie Christine Marghem (MR) denkt daar anders over.

"Dan is dat een fundamenteel meningsverschil tussen ons. De politiek heeft volgens mij de taak om onze planeet leefbaar te houden. Daarom wordt de verkeersfiscaliteit nu ook vergroend. Vervuilende dieselauto's worden zwaarder belast, milieuvriendelijke auto's minder, en eigenaars van elektrische en waterstofauto's krijgen een bonus."

Uitgerekend de leasingwagens laat u ongemoeid.

"We zijn veertien jaar aan het overleggen met de andere deelstaten over een akkoord rond de verkeersbelastingen. Veer-tien! Intussen gaat Vlaanderen kapot aan het fijn stof. Wat is dan de voorkeur? Een hervorming starten die 90 procent van de auto's omvat, of eindeloos wachten op die laatste 10? De keuze lijkt me duidelijk.

"Deze hervorming is geen folietje om eigenaars van een Tesla te plezieren. In de Scandinavische landen, Duitsland en Nederland zijn dezelfde maatregelen genomen. Daar merk je een gedragswijziging. Ook bij ons zie je dat vervuilende diesels minder aantrekkelijk worden. Ook voor gezinnen met een beperkt budget; die kunnen overstappen naar een zuiniger model."

Wie aan de auto van de Vlaming raakt, zoekt problemen.

"Tja. Wie zei ook alweer: 'Gouverner, c'est prévoir?' Haar woordvoerder zoekt het even op op Wikipedia: "Émile de Girardin, een Franse journalist en politicus uit de negentiende eeuw."

Uw minister-president Geert Bourgeois (N-VA) en collega-ministers laten u intussen aan uw lot over.

"Correctie: Bourgeois heeft wel zijn steun uitgesproken tijdens het debat in het parlement. En vergeet niet: ik ben een flink meisje, ik heb geen steun nodig."

Ook niet in Antwerpen? Uw partij raakt er niet onder de dominantie van N-VA uit.

"We zijn heel diep gevallen, maar de laatste peiling toont dat we weer zachtjes groeien. Elke maand komen ik of mijn liberale collega's met nieuwe voorstellen voor de stad. Uiteindelijk zal dat engagement worden opgemerkt. Ik spreek niet tegen dat N-VA voorlopig ongenaakbaar is, maar of dat ook zo zal blijven, is een andere vraag."

Is een coalitie met burgemeester Bart De Wever (N-VA) een optie voor de lokale verkiezingen in 2018?

"Daar ben ik helemaal nog niet mee bezig. We moeten eerst zelf sterker worden. Pas daarna is het tijd voor strategische beslissingen. In dat soort zaken ben ik streng voor mezelf. Na iedere keuze denk ik: heb ik wel het juiste gedaan? Als dit interview voorbij is, dan zal ik ook beginnen te peinzen: heb ik alles gezegd wat ik wilde?

"Hoe ik dan weet of ik juist zat? Meestal volg ik mijn buikgevoel. Momenteel zit dat wel goed."

Freya Van den Bossche wenste niet te reageren op de uitspraken van Turtelboom.