Een gezicht doet geven

Drie dagen. Langer hadden de zussen Camilla en Yasmin Passieux en hun vriendin Jill Cnudde niet nodig om 3.000 euro op te halen voor Benny, een Antwerpse dakloze van 32 jaar. Zo enthousiast als zij hun project op poten zetten, zo snel volgden ook de likes op Facebook - drieduizend duimpjes - en de centen op hun rekening.

Tot gisterenmiddag was die som geld nog bedoeld om Benny erbovenop te helpen. "Want iedereen verdient een tweede kans", klonk het. "We zijn allemaal mensen en moeten elkaar helpen." De jongedames zouden zijn kledij, kapsel en gebit opblinken, om Benny zo meer kansen te geven op de arbeidsmarkt. Ook hadden ze al contact met De Sleutel, om een afkicktherapie op te starten voor zijn heroïnezucht. Maar gisteren, in de late namiddag, nam het verhaal een plotse wending.

Het was een OCMW-medewerker die signaleerde dat Benny wel degelijk steungeld trok, iets wat niet strookte met het verhaal dat hij de meisjes had verteld. Ook andere details uit zijn levensrelaas bleken niet helemaal te kloppen. Bovendien trok de man zich sowieso liever terug uit het project, overrompeld als hij was door alle media-aandacht. Een opdoffer voor de jongedames, al blijven zij naar eigen zeggen niet bij de pakken zitten. "Onze missie blijft dezelfde en elke euro gaat naar de daklozen", verzekert Camilla Passieux.

Los van de verrassende plotwending blijft het frappant: drie jongedames die spontaan een initiatief opzetten, speciaal voor die ene figuur. Een bedelaar die je aanklampt, zo uitzonderlijk is het niet. Waarom bleven ze dan hangen bij die ene man, daar aan de bushalte op de Rooseveltplaats? Benny vroeg om een euro voor de nachtopvang, zij kochten hem twee flesjes cola aan de frituur. Benny deed zijn verhaal, zij schoten al in actie nog voor de prik eruit was.

Het resultaat werd Project Benny. Opmerkelijk: het werd ook een instantsucces. De man raakte niet alleen een gevoelige snaar bij het drietal, maar ook bij vele anderen. Wat kleingeld voor de anonieme dakloze om de hoek? Ho maar! Maar wat centen voor Benny? Zeker, wij storten! Meer nog: handelaars boden spontaan gratis eten en drinken aan. Een oudere man met drie honden en een kat stelde zelfs voor om Benny te laten intrekken.

Niet onlogisch, menen experts. Want plak je er een gezicht op, dan draait de campagnemotor op volle toeren. "Je krijgt het gevoel van persoonlijk contact, en dat doet ons meer geven", schetst sociaal psycholoog Arne Roets (UGent). "Bij een concreet gezicht zie je ook meer wat jouw bijdrage oplevert. Je krijgt directe feedback over wat je voor die ene persoon kunt betekenen. Dat geeft veel meer voldoening dan storten op een anonieme rekening van een ngo. Het bevredigt ons egoïsme, zeg maar."

Dat egoïsme is niet noodzakelijk iets negatiefs, benadrukt Roets. "Het is een misvatting dat egoïstische motieven per se slecht zouden zijn. Want als je jezelf beter voelt door een ander bij te staan, dan zul je vaak ook meer en langer helpen. Sommige experts beweren zelfs dat zuiver altruïsme helemaal niet bestaat. Dat alle motieven sowieso vertrekken vanuit het eigen ik, het eigen belang. Denk aan vrijwilligerswerk, bijvoorbeeld. Ben je een slechte vrijwilliger omdat je vindt dat het zo mooi staat op je cv? Nee, helemaal niet."

Het geheim achter Project Benny is even simpel als slim: een gezicht. "Hoe menselijker het verhaal erachter, hoe meer het onze empathie triggert", duidt Roets. Denk ook aan Abdeslam Gharrafi, de elektricien die zijn oranje Peugeot in vlammen zag opgaan tijdens de nationale betoging in Brussel vorig jaar. Na een spontane crowdfundingsactie had de man in een mum van tijd genoeg geld binnen voor een nieuwe wagen. Want iedereen had de beduusde blik in zijn ogen gezien.

Betrokken

Nog zo'n voorbeeld: onze massale steun voor de kindjes van Plan International. Velen storten geld met één meisje of jongen voor ogen. Als dank krijg je foto's en tekeningen opgestuurd. Ook al steun je in werkelijkheid de hele gemeenschap waarin dat kind leeft, het is dat ene snoetje dat het hem doet. "Je voelt je betrokken en kunt je beter in de situatie verplaatsen", vertelt Thijs Smeyers, stafmedewerker armoede bij Caritas en zelf Planpapa van een meisje op de Filippijnen.

"Vroeger waren we solidair onder onze eigen kerktoren", stelt hij. "Had iemand iets tekort, dan stopten we hem wat toe. Nu we onze wijk en buren minder goed kennen, steunen we eerder projecten aan de andere kant van de wereld. Of mensen die we toevallig ontmoeten."

Gaat het over fondsenwerving dan krijgen ngo's één belangrijke les, weet Smeyers: wees zo concreet mogelijk. Zeg dus niet: we willen water voorzien in die hele regio daar. Zeg wel: met jouw bijdrage voorzie je deze familie van een waterpomp. Waarom? Heel eenvoudig: omdat het zo meer raakt, meer aanspreekt.

Emotioneel betrokken zijn, oké. Het brengt centen in het laatje, zoveel is duidelijk. Maar hoe structureel is die hulp dan eigenlijk? Smeyers: "Zolang we in dat paternalistische systeem blijven hangen - wij geven, zij krijgen - geef je mensen in armoede misschien wel een aanzetje, maar je haalt hen niet definitief uit hun situatie. Financiële 'adoptie', het blijft een raar concept. Want je weet ook niet wat voor die ander het beste is. Je vertrekt opnieuw vanuit jezelf, niet vanuit de kracht van die persoon." Net die kracht van mensen in armoede moeten we versterken. Er bestaan meer dan voldoende organisaties die net daar op inzetten."

Project Benny zonder Benny

Het houdt de drie meisjes in Antwerpen niet tegen om binnenkort voedselpakketten uit te delen aan het Centraal Station. En om centen te blijven inzamelen. Niet voor Benny, op afraden van het OCMW. Maar voor alle daklozen. Project Benny blijft bestaan, luidt het. Maar dan los van Benny. Ontnuchterd en vastberaden gaan de jongedames op zoek naar een nieuw gezicht. Want ook zij hebben het al begrepen. "Gezichten scoren."