'Dit land verdient het Ballet van Vlaanderen niet'

Een interview in Het journaal 2 jaar geleden maakte Kathryn Bennetts wereldberoemd in Vlaanderen want "the minister knows nothing about arts." Minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) had net haar fusieplan voor het Koninklijk Ballet van Vlaanderen en de Vlaamse Opera ontvouwen en Bennetts had uit protest net haar ontslag aangekondigd. Ze bleef uiteindelijk nog anderhalf jaar, er rotsvast van overtuigd dat Schauvlieges plan nooit werkelijkheid zou worden. Tot haar contract in juni niet verlengd werd en ze op straat stond.

Haar strijdvaardigheid en passie heeft het niet aangetast. Als een wervelwind komt Bennetts praatcafé Chatleroi op het Antwerpse Zuid binnen. Ze is net overgevlogen vanuit Helsinki, waar ze in de jury van een internationale balletcompetitie zetelde. Ze heeft haar bed nog niet gezien. En volgende week gaat het naar Parijs. De Prix du syndicat de la critique Parisienne, een prijs van de Franse hoofdstedelijke pers, gaan ophalen. O ironie.

Afgelopen donderdag ging de herneming van Onegin in première in de Stadsschouwburg. Haar laatste productie bij het Ballet van Vlaanderen, maar niet haar keuze. "Mijn mening hebben ze niet gevraagd. Het was meteen duidelijk: ik ben niet langer de artistieke leider. Ik ga kijken vanavond, maar alleen voor mijn dansers."

Een bitter afscheid?

"Het is een slag in mijn gezicht. Ook de dansers zijn verdrietig om de hele situatie."

U heeft zich hevig verzet tegen het plan van minister Schauvliege om opera en ballet te fuseren.

"En terecht. Ik heb altijd gevonden dat de opera en het ballet beter zouden moeten kunnen samenwerken. Dat stond al in het vijfjarenplan op basis waarvan ik aangenomen ben. Maar een betere samenwerking betekent nog geen fusie. Minister Schauvliege en haar adviseurs echter zijn zo'n amateurs op het vlak van ballet dat ze mijn woorden wel zo geïnterpreteerd hebben. Ze weten niet wat ze doen. Beschamend.

"Ik ben verdrietig, verdrietig voor Vlaanderen. Ik wou dat de mensen hier zouden inzien wat voor een grote fout er is gemaakt. Maar niemand reageert. Dit land verdient het Ballet van Vlaanderen niet."

Is het probleem niet dat in Vlaanderen hedendaagse dans wel hoog staat aangeschreven, maar ballet niet?

"De wereld van de hedendaagse dans heeft hier veel aanhang en invloed. Toen ik net aangesteld was, vroeg een journalist me waarom ik in godsnaam een balletgezelschap wilde leiden. Pardon? Ik heb niks tegen hedendaagse dans. Integendeel. Ik heb zelf heel veel ervaring binnen die wereld. Het is ook geen gevecht. We zijn allemaal kunstenaars onder elkaar."

We leven in budgettaire krappe tijden. Moet Vlaanderen niet kiezen? Of ballet of hedendaagse dans?

"Er is geen land ter wereld dat niet zowel hedendaagse danscompagnieën als een balletgezelschap heeft. Ik weiger te geloven dat er geen geld genoeg is. In Finland, een land met 5 miljoen inwoners, heeft het nationale balletgezelschap 18 miljoen euro ter beschikking."

Maar als het ballet meer krijgt dan alle Vlaamse hedendaagse danscompagnieën samen, zoals Anne Teresa De Keersmaeker in een opiniestuk in deze krant beklemtoonde, is de verhouding dan niet zoek?

"Een balletcompagnie kost gewoon meer. Punt. Enkel de vergelijking met een operahuis gaat op. Alleen krijgt de Vlaamse Opera 15 miljoen en wij 5 miljoen. Natuurlijk zou Anne Teresa De Keersmaeker meer subsidies moeten krijgen. De hele cultuursector in Vlaanderen zou meer budget moeten krijgen, een budget dat vergelijkbaar is met andere landen in Europa."

Gaat u België verlaten?

"Op dit moment weet ik dat nog niet."

Wat gaat u de komende maanden doen?

"Een fijne vakantie hebben. En daarna wat freelance werk doen. Misschien stap ik binnenkort wel uit de balletwereld. De raden van bestuur bezoedelen gezelschappen over de hele wereld. Ze behandelen ze als bedrijven en ons als CEO's. Maar zo werkt het niet. Ik zou er graag iets aan doen. Alleen weet ik nog niet concreet wat. Kunstenaars moeten dringend een vuist maken. Het is onze eigen fout dat we zo lang op onze kop hebben laten zitten. Momenteel voel ik me als door een vrachtwagen overreden. Het gebrek aan respect en de grofheid van mijn raad van bestuur en minister Schauvliege en haar entourage hebben diepe sporen nagelaten. Weet je dat ze op mijn eerste vergadering met de raad me zelfs zijn vergeten voor te stellen?"

Waarom bent u dan zeven jaar gebleven?

"Omdat ik een contract van 5 jaar getekend had. En omdat ik ervan overtuigd was dat ik hen zou kunnen veranderen. Ik ben daar tot het eind in blijven geloven. Alleen is het me niet gelukt en zijn zij er uiteindelijk in geslaagd mij weg te krijgen. Of beter gezegd: daar is minister Schauvliege in geslaagd. Zij is het die mijn contract niet verlengd heeft, niet mijn raad van bestuur. Zij heeft de raad de opdracht gegeven mij de laan uit te sturen. Mijn contract lag klaar om getekend te worden. De raad had het na enig geruzie goedgekeurd.

Ik kan nog steeds niet geloven hoe zeer de kunsten hier verstrengeld zijn met de politiek. Onlangs sprak ik de directeur van de Stuttgart Ballet School. Hij heeft de politici die hem subsidiëren nog nooit ontmoet. Zij geven hem geld en vertrouwen, zoals het hoort. Ik heb nooit vertrouwen gekregen. Als ik mijn artistiek verslag voorlas op de raad van bestuur, was niemand geïnteresseerd. Iedereen zat maar wat te tokkelen op zijn smartphone. En als ik positieve recensies bovenhaalde, was de algemene reactie: 'Alweer positieve recensies? En dan?' Ik vraag me af wat ze willen."

Een minder ambitieuze artistiek leider die vooral binnen het budget blijft?

"Middelmaat: dat is wat ze willen. De raad die mij publiekelijk als te ambitieus bestempelde: dat was gênant. Honderden reacties heb ik gekregen. Wie haalt het in zijn hoofd een kunstenaar te ambitieus te noemen? Ambitie zit ons in het bloed!"

In Vlaanderen staat u bekend als een diva. Zeker na uw interview op Het journaaltwee jaar geleden.

"Grappig. Overal ter wereld vonden ze me fantastisch en hier vonden ze me een diva. Waarom ben je een diva als je zegt wat je denkt? Leden van mijn raad van bestuur zeiden me ooit dat ze mijn directheid grof vonden. 'Niet zeggen wat je denkt: dat is pas grof', heb ik geantwoord. Mijn imago hier strookt niet met de realiteit. Ik ben geen moeilijke tante, ik ben grappig. Echt waar! (lacht)"

Zat er geen strategie achter dat interview? Minister Schauvliege zoveel mogelijk schade toebrengen bijvoorbeeld?

"Ik heb dat interview toch niet op YouTube gezet? Trouwens: ik vind dat ik nog beleefd ben gebleven. Ik was pissed off! Ik wist niks over die fusieplannen! En toen ik Jan Vermassen, de adviseur van de minister, daarover aansprak, zei hij: 'Jouw fout. Je e-mailadres staat niet online.' Belachelijk. Als die man voor mij had gewerkt, ik had hem wegens incompetentie ontslagen. Dat heb ik hem ook gezegd.

Als ik zulke dingen vertel aan buitenlandse journalisten, geloven ze hun oren niet. De journaliste van een gereputeerde buitenlandse krant die me interviewde zei me achteraf letterlijk: 'Dit maakt me misselijk.' 'Ga daar zo snel mogelijk weg', zegt iedereen in de balletwereld me."

Ziet u het allemaal niet te groot?

"Ik kan me gewoon niet inbeelden hoe ik klein zou moeten denken. Waarom zou ik?"

Voelde u zich toen u als jong meisje met ballet begon, onmiddellijk thuis in de balletwereld?

"Ja, vanaf het eerste moment. Hoe dat uit te leggen? Ballet zit in mijn DNA. De bewegingen, de muziek, de expressie: ze zitten in mijn bloed. Ik heb het altijd een privilege gevonden in de balletwereld te mogen werken. How lucky am I? Ik heb nu al een uitzonderlijk leven achter de rug. Ik heb in acht landen gewoond en heb met briljante geesten als William Forsythe mogen werken."

U bent met dansen moeten stoppen op uw negenentwintigste, na een knieblessure. Stortte uw wereld toen niet in?

"Natuurlijk. Meer nog: die knieblessure liep ik op na een val van de trap. En ik viel van de trap omdat ik mijn man hoorde bellen met iemand en ik vermoedde dat het zijn minnares was. Mijn huwelijk én mijn carrière voorbij in één dramatisch moment.

"Die blessure is uiteindelijk een cadeau gebleken. Voor elke danser die te oud is geworden om nog te dansen, is het traumatisch om te moeten stoppen. Ik heb die beslissing niet zelf moeten nemen. Zij werd voor mij gemaakt. Een succesvolle tweede carrière was het resultaat. En op de eerste carrière kijk ik met veel dankbaarheid terug. Ik heb in de Metropolitan Opera in New York gedanst, in het Kennedy Centre in Washington DC, in het Teatro Colon in Buenos Aires. It doesn't get any better than that."

Heeft het u veel tijd gekost om uzelf heruit te vinden?

"Niet echt. Ik heb mijn auto genomen, heb wat door de Alpen gereden en heb in Italië een job als directrice van een balletschool aangenomen. Ik ben er maar 6 maand gebleven, maar dat maakt niet uit. Ik had een keuze gemaakt en daar draait het leven om: keuzes maken en risico's nemen. En artistiek leider van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen worden, vond ik niet eens zo'n groot risico. Ik wist perfect hoe ik er een succes van moest maken. De raad van bestuur heeft zich dat ook gerealiseerd. Op een bepaald moment beseften ze dat ik eigenlijk een groot balletgezelschap had moeten leiden en ze in wezen op zoek waren naar een veel middelmatiger figuur. Niemand die op niveau met ballet bezig is, zal ooit nog voor het Ballet van Vlaanderen willen werken omdat ze mijn verhaal kennen. Weet je dat de dansers de komende zes maanden niet zullen optreden? Voor een danser is dat verschrikkelijk."

Een rebel als u: is dat niet atypisch voor de balletwereld?

"Ik ben geen rebel. Ik draai gewoon al lang mee. Dan durf je te zeggen wat je denkt. Het probleem is dat heel wat dansers zo jong zijn. En qua mentaliteit zijn ze soms nog jonger, omdat ze gedwongen worden in hun eigen wereld te leven. Maar heel wat mensen uit de balletwereld van mijn generatie zijn net zoals ik."