'Onze Europese politici zijn een bende angsthazen'

Kijk, in Groot-Brittannië zendt de openbare omroep partijcongressen live uit. Daar kunnen we nog van leren." Guy Verhofstadt, de voorzitter van de liberale Europese ALDE-fractie, heeft net in zijn ruime bureau in het Europees Parlement naar de toespraak van Nick Clegg gekeken. De voorzitter van de Britse Liberaal-Democraten heeft een uur lang een pleidooi voor Europa gehouden. "Een sterke speech", klinkt het. "Het is belangrijk voor ons dat zij zich als meest pro-Europese partij in het Verenigd Koninkrijk opwerpen. Dat ze een alternatief zijn voor de eurosceptici."

De populariteit van de Britse zusterpartij mag sinds hun eerste regeringsdeelname in vrije val zijn, de immer voluntaristische Verhofstadt heeft er alle vertrouwen in dat de liberaal-democraten bij de Europese verkiezingen van volgend jaar goed zullen scoren. "Ze zijn hét geloofwaardig alternatief. Een groot aantal Britten vindt een vertrek uit EU geen goed idee omdat dat de Britse economie een zware slag zouden toebrengen. Ook in andere landen winnen de pro-Europese krachten terrein. Daarom zijn we in een hele reeks landen bezig met de oprichting van nieuwe pro-Europese lijsten."

De Duitse liberalen vechten om de kiesdrempel te halen, de Britse krijgen in de peilingen klappen. Maar u blaakt van zelfvertrouwen?

"Mijn bedoeling is een pro-Europese liberale fractie op te zetten die incontournable is voor de twee andere grote fracties om een pro-Europees beleid te gaan voeren. Iedereen spreekt over de eurosceptici, maar misschien wordt de verrassing van de verkiezingsavond dat het juist de pro-Europese krachten zijn die veel beter georganiseerd en radicaler dan vroeger de publieke opinie achter zich krijgen.

"De jongere generaties overtuig je niet meer met de boodschap dat we dankzij Europa zestig jaar vrede hebben gekend. Zij vragen: heb ik een job, heb ik een toekomst, heb ik een leven uit te bouwen in en mét dit Europa? Mijn antwoord is: deze crisis is slecht beheerd door de nationale elites in Europa. In zekere zin ben ik het eigenlijk eens met de analyse van de eurosceptici. Alleen verschilt ons antwoord radicaal. De enige oplossing is meer Europa."

Een van de gezichten van het huidige beleid is wel EU-commissaris Olli Rehn, uw liberale collega.

"De mismeestering van Europa is niet door Rehn gebeurd, maar door de nationale elites. De crisis wordt beheerd door 28 regeringsleiders, die dat gewoon niet kunnen. Alsof de VS bestuurd zou worden door vijftig gouverneurs. Beeld je in dat er geen president Barack Obama is, geen Amerikaans leger, geen gemeenschappelijk muntbeleid, maar een zaal vol Amerikaanse gouverneurs die bij unanimiteit moeten beslissen. Iedereen zou zeggen: dat kan nooit werken. Maar dat is wel de situatie in Europa. Hier houden de regeringsleiders een bankenunie tegen. Banken zitten nu met massa's geld, maar dat gaat niet naar reële economie omdat ze elkaar niet vertrouwen.

"Iedereen weet dat dit soort crisis niet opgelost kan worden zonder eengemaakt toezicht en eengemaakt monetair beleid. Alleen hebben onze regeringsleiders dat nog altijd niet voor elkaar. Ondertussen groeit de economie in Amerika opnieuw met groeicijfers van voor de crisis. Wij staan vijf jaar later nog nergens. Wie tegen de mensen zegt dat we de problemen gaan oplossen door ons terug te trekken achter onze nationale grenzen, liegt."

Hebt u soms niet het gevoel dat u in de woestijn staat te roepen?

"We moeten gewoon even logisch doordenken, zoals de VS al in de achttiende eeuw heeft gedaan. Een confederatie - de droom van de N-VA - werkte er niet. Dan hebben ze een federatie gemaakt met meerderheidsregels. Vervolgens hebben ze een thesaurie ingevoerd, met schatkistcertificaten om de federatie te financieren. Pas vele jaren later kwam de dollar er. Wat hebben wij gedaan? (grinnikt) Het omgekeerde. We zijn begonnen met een eenheidsmunt zonder alle voorafgaande stappen.

"De waarheid is dat er geen crisis is in de wereld. Er is een crisis in Europa. China? Groeit. India? Groeit. Afrika? Groeit, al jaren met vijf procent per jaar. Terwijl wij vergrijzen, verjongt de wereldbevolking. Europa zit al sinds 2008 onafgebroken in een kramp. Als we nu niets doen gaat de kramp nog tien jaar door."

U kiest voor de vlucht vooruit, maar niet eens de hele liberale fractie zit op dezelfde lijn.

"Ik ga niet zeggen dat alle 86 leden van de fractie mij volgen, maar de overgrote meerderheid doet dat wel. Ik werk hard om een consensus in mijn groep op te bouwen. Er is trouwens veel meer dissidentie bij de socialisten en conservatieven."

Ondertussen pleit de Nederlandse liberale lijsttrekker Hans van Baalen voor een sterk afgeslankt Europa.

"Ik vind dat ook nodig. Er kan en moet gesnoeid worden in administratieve lasten en kosten. Maar dat er op bepaalde plaatsen gerust wat minder Europa kan komen, vloekt niet met de vaststelling dat er op andere domeinen veel meer Europa nodig is."

Gelooft u echt dat de kiezer wakker ligt van een federaal Europa?

"Ik krijg altijd dezelfde vraag: zijn de mensen het daar wel mee eens? Kijk, als er geen politici zijn die ideeën of een visie naar voor brengen, zullen er ook geen kiezers of burgers zijn die dat steunen. Politici creëren publieke opinies. Als de publieke opinie politici creëert, ben je bezig met puur populisme. Dan volstaat het om je vinger op te steken en te zeggen: 'de bevolking zal dit niet lusten, dus zwijg ik er over'.

"De taak van een politicus is voorop te lopen en zeggen wat de oplossing is voor de crisis. Dat is net wat we ontberen. De Europese politici zijn een bende angsthazen, van de eerste tot de laatste. Ze echoën enkel wat ze denken dat de publieke opinie goed zal vinden en geven gemakkelijkheidshalve toe aan de roep om terug onder de kerktoren te kruipen, aan de roep dat je zo de boze buitenwereld kan tegenhouden. Ze liegen. Ze maken de goegemeente blaasjes wijs. Ze draaien de mensen een rad voor de ogen."

De kans is klein dat de verkiezingscampagne bij ons volgend jaar over Europa zal gaan.

"In België zijn de Europese verkiezingen natuurlijk gemengd met een paar andere verkiezingen. Daar valt nu eenmaal niet aan te ontsnappen. In veel andere landen, zoals Frankrijk en Duitsland, zijn het in 2014 echter wel afzonderlijke verkiezingen. Tot nog toe waren die verkiezingen dikwijls een tussentijdse evaluatie van de nationale politiek. Maar dat is voorbij. Voor de eerste keer zal het meer over Europa gaan dan over iets anders. Laat ons hopen ook bij ons."

Er was naar verluidt wel enige discussie in de partij over de vraag of u dan wel Karel De Gucht de Europese lijst zou trekken.

"Dat is het eerste wat ik daarvan hoor."

Er zijn toch gesprekken over geweest?

"Zuigt u dat hier nu ter plaatse uit uw duim? (lacht)"

Er zou zelfs bemiddeld zijn.

"U zal toch meer uit de kast moeten halen om Karel en mij tegen elkaar op te zetten. Ik heb onlangs zelfs nog een aantal interviews samen met Karel gedaan. Gingen we het hier trouwens niet over Europa hebben?"

Hoe ziet u uw eigen politieke toekomst na de volgende verkiezingen?

"Laat me daar heel open over zijn. Er is in elke Europese fractie een procedure opgestart voor de aanduiding van een eigen kandidaat-commissievoorzitter. Ook bij ons willen we een opvolger voor José Manuel Barroso naar voor schuiven en ik zou liegen moest ik zeggen dat dat me niet interesseert. Maar wie het wordt, zal pas in januari volgend jaar bepaald worden.

"Ondertussen werk ik keihard aan een nieuw Europa. Volgende week zit ik in Berlijn, dan in Rome. Vorige week zat ik in Parijs en in Oostenrijk waar we een nieuwe partij hebben opgericht met een pro-Europese koers. Dat is nieuw, dat is goed. In Griekenland heb ik onlangs samen met Daniel Cohn-Bendit ons boek Debout L'Europe voorgesteld."

Bent u niet bang dat weinig kiezers in Vlaanderen begrijpen dat de man die ooit de Burgermanifesten schreef, vandaag de boer opgaat met de roodgroene Cohn-Bendit?

"Dat is juist het vernieuwende. Op 3 oktober publiceren we met acht parlementsleden de zogeheten Spinelligroep, een nieuwe basiswet voor de Europese Unie. Dat is een soort grondwet waarin we oplijsten hoe Europa in de komende jaren zou moeten werken en functioneren. Daar zitten liberalen, socialisten, groenen en christendemocraten in. Als wij niet met de pro-Europeanen over de partijgrenzen heen samenwerken, worden we onder de voet gelopen door de eurosceptici."

In België is er toch niet echt een serieuze eurosceptische partij?

"Ah nee zeker. Iedereen zegt dat hij voor meer Europa is, maar in de praktijk stemt men wel tegen transnationale lijsten, tegen nieuwe inkomsten voor Europa, tegen een Europese regering. Ga verdorie eens na wie tegen bepaalde zaken stemt. Check de stemlijsten eens. De Vlaams-nationalisten zijn voor Vlaanderen in Europa. Als het er echt op aankomt, stemmen ze echter tegen of onthouden ze zich."

Hoe doet de regering-Di Rupo het volgens u?

"Tja, goed zeker. Er is stabiliteit. Dat is toch iets heel anders dan wat we na de verkiezingen van 2010 hebben gezien. Ik weet niet of u de spreads een beetje volgt (het renteverschil tussen Belgisch en Duits staatspapier, STS/MR). Nu klinkt het dat alles goed ging zonder regering. Maar dat klopt niet. Onze rente is op een bepaald moment sterk beginnen stijgen en we waren goed op weg de dieperik in te gaan. Het is dus goed dat de stabiliteit is teruggekeerd. Sinds 2008 is België overigens samen met Duitsland het enige land dat groei heeft gekend."

Kan de Belgische politiek u nog boeien?

"Natuurlijk, zelfs al word ik nu bijna volledig opgeslorpt door Europa."

U bent 60 geworden. Denkt u nooit aan afbouwen?

"Nee. wat ik nu doe is gewoon afschuwelijk boeiend. Ik behoor niet tot de categorie mensen die vinden dat ze het al allemaal gezien hebben. Ik behoor evenmin tot de groep die vindt dat het allemaal zo erg niet is wat er nu gebeurt in Europa. Er moet echt veel veranderen. We staan echt op een gevaarlijk kruispunt."

We staan al een paar jaar op een gevaarlijk kruispunt?

"Bwa. Als het over bepaalde zaken gaat die we nu op tafel leggen, zegt men altijd: dat kan niet in Europa, het is onmogelijk. Wel, over een paar jaar zal het realiteit zijn. Niet omdat ik het gezegd heb, maar omdat het niet anders kan. Het alternatief is verder afglijden.

"Met een druk op de knop kan je vandaag geld binnen de seconde twee keer rond de wereld sturen. Tegelijk zit je met een Europees politiek systeem waar het maanden duurt vooraleer je uiteindelijk ook de laatste lidstaat mee aan boord krijgt om een reddingsplan uit te werken. Dat is zo contradictorisch, dat systeem kan niet werken."

Elk politiek systeem vereist toch altijd het aftoetsen van zaken, vereist overleg...

"Ik zeg u, om economische en monetaire problemen op te lossen moet je onmiddellijk beslissingen kunnen nemen. Het gaat hier niet over Brussel-Halle-Vilvoorde. Zoiets kan je twintig jaar laten aanslepen. Maar je kan je geen maand oplopende spreads permitteren waarbij je twee of drie procent extra rente moet betalen. Want dan ben je gewoon failliet. Van B-H-V ga je niet failliet.

"Kijk, de helft van de inspanningen die de gewezen Italiaanse premier Mario Monti aan zijn bevolking heeft moeten vragen, waren nodig om de oplopende interesten te betalen. Had hij kunnen rekenen op een Europese solidariteit, dan had hij twee procent minder rente moeten betalen op zijn overheidsschuld. Dat betekent 40 miljard euro. Per jaar!

"Een eengemaakter Europa zou niet alleen Italianen hebben geholpen. Ook de belastingbetalers. Nu vloeit geld van Duitse belastingbetalers naar de hoge rente die men moet betalen aan de houders van de Italiaanse, Spaanse of Griekse staatsobligaties... Komaan. In de eurozone hebben we een globale overheidsschuld van 90 procent. In Amerika is dat 106 procent en in Japan 237 procent. Maar wie betaalt de hoogste rente? De eurozone. Omdat we geen eengemaakte markt hebben. Alleen botsen we keer op keer op regeringsleiders die geen afstand willen doen van hun macht."

Net alsof er ooit al een politicus is geweest die spontaan macht afstaat.

"Dat is inderdaad het punt. Maar toch zijn er politici nodig die blijven hameren op het feit dat er veel meer macht naar Europa moet gaan, want dat het anders niet zal werken. Zelfs de Duitsers zullen over 35 jaar geen rol van betekenis meer spelen. Denkt u echt dat ze dan nog in de G8 zullen zitten? Of dat Frankrijk en Groot-Brittannië nog deel zullen uitmaken van die club? Indonesië en Mexico zullen samen met de VS, China, Rusland, Brazilië, India en Japan de dienst uitmaken. Dat zal het resultaat zijn van de onwil die we nu zien."

Welke rol speelt Europees president Herman Van Rompuy?

"Hij is voorzitter van de Raad van regeringsleiders. Hij zit die voor. Maar de Raad gaat de Raad verdedigen. De omwenteling zal dus niet van de voorzitter komen. De enige instantie in Europa die echt voorstellen kan neerleggen, is de Commissie. De Commissie moet een echte regering worden, een beperkte ploeg met echte macht. Geen 'mossel noch vis'-toestand die onvrede oproept bij de burger en wantrouwen bij de markt. Volgens mij zal het uiteindelijk van de bevolking moeten komen. Die moeten bij de verkiezingen het signaal geven."

Gelooft u dat de omwenteling er na de Europese verkiezingen van volgend jaar komt?

"Ik hoop het. Vanaf februari 2015 zou er een grote conventie moeten starten die dat kan uittekenen."

Denkt u dat er in Vlaanderen nog eens een omwenteling komt waardoor Open Vld opnieuw 20 of 25 procent van de stemmen zou kunnen halen?

"Dat gaat wel terugkomen, zeker. Ik vind dat voorzitster Gwendolyn Rutten zeer goed bezig is. Ze schrijft het verhaal van de nieuwe generatie. (denkt even na) En we gaan nu naar een congres. Dat is ook belangrijk om iets nieuws in de markt te zetten.

"Maar ik bemoei me daar liever allemaal niet te veel mee. Elke politicus wordt op een bepaald moment op een bepaald niveau vervangen door een ander. Doorgaans omdat hij of zij de verkiezingen verloren heeft. Ik ben ook verslagen tijdens de verkiezingen. Dat was ook niet mooi. Maar geen enkele politicus eindigt mooi. Dat is het leven. Soms gaat het naar boven, soms naar beneden."

Of het naar boven gaat of naar beneden, bij Verhofstadt moet het in elk geval altijd vooruitgaan. Niet alleen in de politiek. Dit weekend neemt hij op het circuit van Francorchamps deel aan de Stirling Moss Trophy, een criterium voor oude racewagens. Trots toont Verhofstadt op zijn smartphone een foto van zijn Elva Sports Racer MKIII, uit 1959. Een blauwe, uiteraard. Ontwerper Frank Nichols dacht aan een Franse dame toen hij de slanke bolide met open cockpit ontwierp, en leidde de merknaam af uit de zinsnede 'elle va'. Verhofstadt gaat er dit weekend voor in nummer 1-66. "Mijn wagen is de 66ste die hij bouwde."

Is dit een eenmalige stunt?

"Helemaal niet. Ik race al drie, vier jaar. Je mag niet zomaar een circuit op. Je hebt een licentie nodig. Het enige verschil is dat ik normaal in het buitenland rijd. Zo heb ik al de legendarische Mille Miglia in Italië gereden - 1.600 km op de gewone wegen. Fantastisch, maar gevaarlijk. Iedereen rijdt daar in een halsbrekend tempo, zelfs de politie. Bij ons is de sport niet zo ingeburgerd, maar in Engeland heeft iedereen zo'n oude wagen waar ze dan in het weekend mee rijden."

Nooit uit de bocht gegaan?

"Neen, het komt erop aan om de juiste lijn vast te houden. Mijn wagen presteert trouwens het best op een circuit met veel bochten, zoals Zolder. Francorchamps is beter voor hoge snelheden. Ik heb daar al eens 300 km/u uur gereden.

"Vergezeld door oud-piloot Marc Duez, door wie ik ben opgeleid, botsten we er op zijn Britse kennissen. Ze lieten me een McLaren besturen. Wat een ervaring. Altijd maar rapper en rapper, hè. Na negen ronden nam de racepiloot het stuur over. Niet te doen, hoeveel harder hij nog ging."

Wat trekt er u zo aan in het racen?

"Dat je je hoofd volledig kan vrijmaken. Als je rondjes draait, denk je aan niets anders. Dan ben je honderd procent op het racen geconcentreerd. Nog meer dan bij het fietsen.

"Het geheim van mijn wagen is dat hij zo licht is. Amper 430 kilo. Er zit een motor in van slechts 1100 cc, maar toch kan hij op circuits met veel bochten een Ferrari, Masarati of Jaguar volgen. Die hebben zwaardere motoren, maar wegen ook twee of drie keer zoveel.

"Weet u wat het probleem is? Mijn gewicht. Ik weeg vijf kilo meer dan de motor die erin zit (bulderlacht). Nu, deelnemen is voor mij belangrijker dan winnen."

Zoals bij de Europese verkiezingen?

"Dat heb ik niet gezegd."