De VN hebben hun relevantie verloren

Het gebruik van chemische wapens bij de Syrische plaats Khan Sheikhoun veroorzaakt een storm van afschuw en woede. Waarom roept het gebruik van gifgas extra verontwaardiging op vergeleken met de inzet van zogenaamde conventionele wapens? Na 1987 (Saddam Hoessein tegen de Koerden in Halabja) en 2013 (de luchtmacht van Assad op Ghouta) rijst nu voor de derde keer de vraag waarom de internationale gemeenschap (lees: de Verenigde Naties) niet bij machte is om de unieke 'horribiliteit' van het gifgas te verzilveren in een klinkklare veroordeling en bestraffing van het daderschap.

Wat is er in vier jaar, 250.000 slachtoffers en 5 miljoen vluchtelingen, en nog eens minstens 14.000 gifgasslachtoffers van wie 1.500 met dodelijke afloop, verder niet gebeurd dat herhaling van de horror had kunnen voorkomen? De verwachting was destijds dat president Obama het Ghouta-bombardement zou bestraffen met kruisraketten, omdat Assad de red line had getrotseerd die de Amerikaanse president een jaar eerder had getrokken. Herinner u de heilige belofte uit 2012 dat Obama voortaan verder gebruik van gifgas zou terugbetalen met militaire actie.

Dat deed Obama vervolgens niet, want hij woog de strafeffecten van een vergelding af tegen de baten van een andere deal die hem met dank aan de Russen werd aangeboden: geen Amerikaanse kruisraketten, maar Syrië stemde ermee in toe te treden tot de Chemische Wapen Conventie en zijn strijdgassen in te leveren en te laten vernietigen.

Diplomatieke blunder

Deze afweging van Obama is veel bekritiseerd, want zou ook zijn prijs hebben. Zou Assad geen gifgas achterhouden? Was de deal sluitend? Zou het inslikken van het red line-ultimatum geen diplomatieke blunder van hogere orde zijn, omdat die toch nog onderhandelbaar was gebleken en de VS voortaan als ongeloofwaardig mocht worden beschouwd?

En, niet in de laatste plaats, was de absolute 'horribiliteit' van het chemische wapen hiermee gerelativeerd tot diplomatieke handelswaar in de betrekkingen met zelfs een dictator uit de eregalerij van het barbarisme?

De tragiek van Obama's besluit uit 2013 is dat hij dat terechte stigma van niet-onderhandelbaarheid, de absolute afschuw, inruilde voor het vertrouwen in de calculerende dictator en het grotere goed (illusie?) van een vrijwel universeel verbod. De tragiek van zijn afweging was dat ze legitiem was, maar juist de deur voor morele degradatie openzette: er was ruimte om chloorgas, dat buiten de deal was gebleven omdat het geen exclusief wapen was, als een huis-tuin-en-keukenproduct tegen burgers in te zetten, er was ruimte om de controle te frustreren omdat het strijdtoneel lang niet overal toegankelijk was, er was ruimte om met desinformatie te strooien over het daderschap, er was zelfs ruimte voor Assad om te poseren als een coöperatieve gesprekspartner, die bereid was een internationale verbodsnorm te accepteren. Er was iets voor de deal uit 2013 te zeggen: zelfs ene Donald Trump was tegen militaire interventie in Syrië en verwenste de red line van Obama in 2012 als 'tremendous'.

Assad mag voorlopig blijven

Die Trump heeft nu in het Witte Huis ook wel iets om weg te slikken. Zijn regering heeft een paar dagen geleden Assad een politieke realiteit genoemd, een man die voorlopig mag blijven - welke misdaad hij ook pleegt - omdat de strijd tegen IS belangrijker is. Dat heeft de slager in Damascus goed gehoord en als vrijbrief aangegrepen om de chaoot in Washington te testen. Een nieuwe grens opzoeken, de absolute strafbaarheid van het gifgas prijsgegeven aan de net verworven straffeloosheid van de dictator. Het gifgas dat in 2013 zijn niet-onderhandelbaarheid al had verloren, heeft in 2017 zijn schuld verloren, en de VN hun relevantie.