Zwarte woede om blauwe willekeur

Diepgeworteld racisme, lijkt het trieste antwoord. "De devaluatie van zwarte levens is ingebed in de kern van dit land", stelt Kirsten West Savali, een columniste van het Afro-Amerikaanse magazine The Root met grote invloed op de Black Lives Matter-beweging, somber vast. Ze waarschuwt voor een polarisering. "Er zal geen together zijn zolang zwarte mensen in ons land niet veilig zijn."

Ook straatleurder Alton Sterling (37) is nooit echt veilig geweest in zijn leven, dat dinsdagavond in Baton Rouge (Louisiana) abrupt ten einde kwam toen meerdere politiekogels in zijn borst werden geschoten, terwijl hij overmeesterd op de grond lag.

Zonder zijn vroeg gestorven moeder opgegroeid in een verarmde buurt werd hij door de politie sinds zijn jeugd vele keren hard aangepakt, omdat hij als 20-jarige het bed had gedeeld met een 14-jarige, of omdat hij weer eens wiet op zak had. In 2011 kreeg hij vijf jaar effectieve celstraf wegens illegaal bezit van een wapen en een kleine hoeveelheid drugs, die hij volgens zijn familieleden verhandelde omdat hij niet wist hoe hij anders de eindjes aan elkaar moest knopen. Op de dag dat hij werd gedood verkocht hij cd's, en probeerde hij volgens zijn tante Sharida opnieuw eerlijk aan de kost te komen.

Strafindustrie

Maar Sterling had de pech om als zwarte jongen op te groeien in Louisiana, waar in vergelijking met het bevolkingsaantal meer mensen gevangen worden gezet door hun overheid dan elders in de VS. Van de 36.500 gedetineerden is zeven op de tien zwart, dat komt overeen met een op de veertien volwassen zwarte inwoners. Straffen zijn meteen loodzwaar. Wie twee keer gepakt wordt voor een inbraak kan 24 jaar cel krijgen. Drie drugsveroordelingen leveren levenslang op. Het verklaart, toch zeker gedeeltelijk, waarom zwarte mannen sneller op de vlucht willen slaan voor politiecontroles.

Omgekeerd staan politieagenten onder grote druk van hun oversten om arrestaties te verrichten. Een meerderheid van de gevangenen in Louisiana is opgesloten in private gevangenissen. Het gaat om een industrie van 165 miljoen euro die gedetineerden nodig heeft om winst te boeken. De meeste 'gevangenisondernemers' bleken volgens onderzoek van de krant Times-Picayune lokale sheriffs. Elke gevangene levert ze winst op, en werkgelegenheid voor hun kiezers in de punishment industry.

Sheriffs ontwikkelden zelfs een onderling systeem om gevangenen aan elkaar door te spelen om het maximale aantal bedden bezet te houden. "Elke gevangene is per dag 24,39 dollar (22 euro, red.) waard, en sheriffs verhandelen ze zoals paarden", schreef de krant, die parallellen trekt met de slavernij. "Hetzelfde gevangenissysteem dat zijn gedetineerden in de 19de eeuw leasede als plantagearbeiders boekt opnieuw winst."

De segregatie van toen weerspiegelt zich vandaag ook nog in de politiekorpsen. Hoewel er nu tijdens rekrutering gepoogd wordt om de diversiteit te vergroten, blijft de wanverhouding volgens een lokale krant uit Baton Rouge, The Advocate, groot: waar drie op de vijf inwoners van de stad zwart zijn, is twee op de drie agenten blank. De vertrouwenskloof tussen korps en bevolking is navenant diep.

Illustratief is hoe de #BlackLivesMatter-beweging, die sinds 2014 steeds luider protesteert tegen ongeoorloofd politiegeweld, in Louisiana nog geen effect had. Integendeel, zelfs. De gouverneur van de staat, Democraat John Bel Edwards, voerde in mei als antwoord zelfs de 'Blue Lives Matter'-wetgeving in. De politiekorpsen in de staat krijgen vanaf 1 augustus meer bevoegdheden om mensen op te pakken voor 'haatmisdrijven' tegen agenten, met het risico op celstraffen van vijf maanden tot vijf jaar. Met het principe is ogenschijnlijk niets fout maar burgerrechtenorganisaties reageren erg bezorgd omdat de wet geschreven lijkt om #BlackLivesMatter-protesten tegen de politie de kop in te drukken. "Er is een risico dat de nieuwe wet in foute handen gebruikt kan worden als wapen tegen onschuldige mensen", schrijft de invloedrijke denktank Center for American Progress. "Zelfs zonder deze speciale haatmisdrijf-bescherming dienen agenten nu al 'dekmantel-aanklachten' in tegen slachtoffers van politiebrutaliteit om claims over mishandeling te ontkrachten."

Weer zwarte dode

Een gevolg van de egelstelling in zuidelijke staten zoals Louisiana is dat de Black Lives Matter-beweging snel aan het radicaliseren is. The Root-columniste Kirsten West Savali: "Als de geschiedenis een precedent is, zal er geen rechtvaardigheid zijn voor Alton Sterling, maar dat betekent niet dat mensen nu niet voor rechtvaardigheid in zijn naam zullen strijden. Zijn naam is toegevoegd aan de lijst, en telkens wanneer die lijst wordt voorgelezen, zal de woede, de angst en de haat toenemen." Daarop citeert ze poëzie van Langston Hughes, een zwarte dichter en burgerrechtenactivist uit de jaren 20 van de vorige eeuw. "Negroes / Sweet and docile / Meek, humble and kind / Beware the day / They change their mind". En ze waarschuwt. "Time's up, America. Time is up."

Korte tijd na haar publicatie wordt in Minnesota een zwarte chauffeur doodgeschoten, tijdens een controle voor zijn kapotte achterlicht.