Bevreemdend epos van de Portugese Aki Kaurismäki
Enkele maanden geleden werd de Portugese film Tabu van Miguel Gomes op het Filmfestival van Gent bekroond met de Grote Prijs. Daar valt weinig op af te dingen. De film is origineel en creatief, vertelt over een mysterieuze liefde en doet dat tegen de achtergrond van het koloniale verleden van Portugal.
TABU
DRAMA
Regie: Miguel Gomes
Met: Teresa Madruga, Laura Soveral, Ana Moreira, Carloto Cotta
Duur: 110 minuten
Toch is deze omschrijving is absoluut onvoldoende om de toeschouwer voor te bereiden op de excentrieke en eigenzinnige kijkervaring die hem te wachten staat. De teneur is nu eens tragisch, dan weer hilarisch en vaak allebei tegelijk. De camera bekijkt de personages en hun gedragingen met de interesse van een antropoloog of een geschiedschrijver, maar ook met de geamuseerde verwondering van een surrealistische dromer.
Ook de structuur is behoorlijk grillig. Tabu begint met een enigmatische proloog: een koloniaal in tropenpakje stapt door het struikgewas, krijgt een visioen van zijn vrouw in een soort lijkwade en springt dan (buiten beeld) in een rivier waar een krokodil op de loer ligt; zijn dragers sluiten die intro af met een ritueel dansje.
Het eerste deel, met als titel 'Verloren Paradijs', situeert zich in het hedendaagse Lissabon, waarin we de perikelen van drie oudere vrouwen volgen. Pilar wil zoveel mogelijk mensen helpen en gelukkig maken. Aurora is niet alleen gokverslaafd, maar raakt ook steeds meer in de war. Zo verdenkt ze haar zwarte huishoudhulp Santa van allerlei voodoo-praktijken, terwijl die in feite braaf doet wat Aurora van haar verlangt en daarnaast rustig het verhaal van Robinson Crusoë wil uitlezen.
Heel droge humor
Als Aurora haar einde voelt naderen, vraagt ze de beide vrouwen om op zoek te gaan naar een oude man. Die meneer Ventura vertelt hen dan een verhaal, dat zich lang geleden heeft afgespeeld. Dat is de aanzet voor het tweede deel van de film, met als titel 'Paradijs'. Dat is eigenlijk één lange flashback, die ons een halve eeuw terugvoert naar een verboden maar bijzonder passionele liefdesgeschiedenis aan de voet van Mount Tabu, in een niet nader genoemde Portugese (ex-)kolonie in Afrika. In dat tweede deel wordt er niet langer gebruik gemaakt van dialogen, maar volgen we het dramatische verloop van die clandestiene passie via de mooie voice-over van Ventura. Zowel de proloog als beide hoofdstukken werden in zwart-wit gedraaid, maar de tinten in het hedendaagse Lissabon zijn wel degelijk anders dan die van het koloniale Afrika.
Het zal inmiddels wel duidelijk zijn dat Tabu geen film is geworden die zich makkelijk laat samenvatten en nog veel minder laat catalogeren. Mooi en bevreemdend, dat zeker. Nostalgisch, maar ook absurdistisch en doorspekt met een droge, heel droge humor. Als de Finse excentriekeling Aki Kaurismäki in Portugal was geboren, dan zou hij waarschijnlijk Miguel Gomes heten.