De Europese test van Arco

Wat voorafging

Arco, de financiële poot van de christelijke arbeidersbeweging ACW (het huidige Beweging.net), was samen met Ethias en de Gemeentelijke Holding een van de belangrijkste aandeelhouders van de Belgische bank Dexia. Toen die tijdens de financiële crisis van 2008 in zwaar weer terechtkwam, liepen de Arco-coöperanten averij op: ze verloren hun geld. De regering-Leterme stelde de 800.000 coöperanten gerust, want ze zouden door een wettelijke staatsgarantie worden geholpen. Die garantie werd aangevochten door de andere, 'gewone' aandeelhouders van Dexia, die geen recht hadden op enige staatssteun. Ze stapten naar de Raad van State, die de hete aardappel doorschoof naar het Grondwettelijk Hof. Dat hof schoof de bal op zijn beurt door naar het Europese Hof van Justitie. Deze zomer adviseerde de advocaat-generaal van dat hof negatief over de staatswaarborg van de regering. Het Hof van Justitie geeft vandaag zijn bindend advies.

HET EUROPEES HOF ZEGT NEE

Het 'neen-scenario' is het meest plausibele. Als het Hof het advies van advocaat-generaal Juliane Kokott volgt, zal het vandaag oordelen dat de uitgewerkte staatswaarborgregeling feitelijk verdoken staatssteun is, en bijgevolg in strijd is met de Europese wetgeving. Het Hof kan het advies van zijn advocaat-generaal naast zich neerleggen, maar die kans is uiterst klein. In haar motivatie schreef Juliane Kokott onder meer dat de Arco-coöperanten geen klassieke spaarders zijn en bijgevolg geen aanspraak maken op de depositowaarborgregeling, waarbij de overheid tot 100.000 euro kan vergoeden. Ook de hele waarborgregeling hangt volgens Kokott met haken en ogen aan elkaar.

Als het Hof de waarborgregeling naar de prullenmand verwijst, dan geeft het daarmee de definitieve doodsteek aan die staatsgarantie. Dan kan het Belgische Grondwettelijk Hof en de Raad van State niet anders dan die uitspraak volgen. Ze hebben juridisch geen enkele manoeuvreerruimte om het Europese arrest naast zich neer te leggen.

Taskforce

Voor de coöperanten is het dan uitkijken naar de politieke reacties. Want in het regeerakkoord van de regering-Michel hebben de coalitiepartijen zich ertoe geëngageerd een zogenaamd plan B uit te werken. Dat de overheid zelf verantwoordelijkheid draagt, zei onder meer minister Koen Geens (CD&V) toen hij minister van Financiën was. "Door het verzekeren van de staatswaarborg heeft de overheid op zijn minst de indruk gewekt bij de coöperanten dat hun geld veilig zat", klonk het. Bovendien heeft de overheid in 2008 bij de redding van Dexia druk uitgeoefend op Arco om mee de kapitaalverhoging te financieren.

Dat de coalitiepartijen niet op dezelfde lijn zitten, is een understatement. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) is een koele minnaar van het idee belastinggeld te reserveren voor het Arco-dossier. Hij vindt lijnrecht tegenover zich Kris Peeters (CD&V), die ijvert voor een oplossing. In zijn beleidsverklaring in oktober kondigde premier Charles Michel (MR) wel de oprichting van een taskforce aan die zich zal buigen over een schadevergoeding.

Er is sprake van een principiële overeenstemming dat de Arco-coöperanten 40 procent van hun investering zouden terugkrijgen. Daarvoor is 600 miljoen euro nodig. Dat geld zou opgebracht worden door de christelijke werknemersbeweging Beweging.net, de staatsbank Belfius en de regering. Je kunt dat beschouwen als een soort van 'minnelijke schikking'. De kans op een snelle uitkomst is klein, gezien de grote tegenstellingen in de regering en gezien het feit dat enkele misnoegde coöperanten een rechtszaak aangespannen hebben.

HET EUROPEES HOF ZEGT JA

Wat als het Europees Hof van Justitie een andere mening is toegedaan dan zijn advocaat-generaal en de Arco- waarborgregeling alsnog goedkeurt? Dan is er nog geen reden voor de Arco-coöperanten om een fles champagne te kraken.

In dat geval komt de bal opnieuw in het kamp van het Belgische Grondwettelijk Hof te liggen. Dat Hof kan oordelen dat de waarborgregeling weliswaar niet in strijd is met de Europese regels, maar dat ze daarom nog niet wettelijk is volgens het Belgische gelijkheidsbeginsel. Het Grondwettelijk Hof krijgt met andere woorden de hete aardappel in de schoot geworpen en moet oordelen of de Arco-coöperanten wél recht hebben op de waarborg, terwijl dat niet geldt voor de andere aandeelhouders van Dexia.

Die uitspraak moet vervolgens ook nog eens bevestigd worden door de Raad van State. Het zal nog maanden duren voor daar duidelijkheid over bestaat.

Ook politiek ligt het uiterst gevoelig, want bij een Europees ja bedraagt de factuur maar liefst anderhalf miljard euro, die als staatsgarantie uitgekeerd moet worden aan de coöperanten. Want anders dan in het befaamde plan B, dat feitelijk een soort van minnelijke schikking is, komt hier de volledige staatswaarborg in beeld. Dat zal voor de nodige politieke onrust zorgen.

Voor CD&V zou een Europees ja een geschenk uit de hemel zijn, want dan kan ze naar de verkiezingen stappen met het argument dat ze haar belofte aan de 800.000 coöperanten is nagekomen - ook al is dat een zware opdoffer voor de begroting. Voor de andere partijen, met de N-VA op kop, ligt dat veel moeilijker. Zij willen dat eerst de christelijke werknemersbeweging haar duit in het zakje doet.

Besluit: de coöperanten krijgen vandaag duidelijkheid over de kijk van het Hof van Justitie, maar blijven in het ongewisse over de vraag wanneer ze hun geld terugzien.