Negen jaar in de cel wegens plaatsgebrek
Iets meer dan negen jaar zit geïnterneerde W.D., een 29-jarige man met autismespectrumstoornis, in de gevangenis van Merksplas. Zonder adequate behandeling. Voor het Europees Hof de aanleiding om meteen het hele interneringssysteem in gebreke te stellen.
Amper 19 was W.D. toen hij werd gearresteerd omdat hij een minderjarige had aangerand. Snel werd duidelijk dat W.D. kampte met ernstige psychiatrische problemen en dus ontoerekeningsvatbaar was. Uiteindelijk werd hij geïnterneerd.
In juli 2007 kwam hij terecht in de psychiatrische afdeling van de gevangenis van Merksplas. Daar zit hij vandaag nog steeds. Tussen 2010 en 2015 mocht hij enkele keren de gevangenis verlaten, steeds onder begeleiding van een familielid of iemand van de gevangenis. Telkens gold het verbod op het contacteren van minderjarigen of het gebruik van telefoon en internet. In oktober vorig jaar werden zijn uitgangspermissies ingetrokken, nadat bleek dat hij toch toenadering zocht tot minderjarigen.
Psychiatrische rapporten hebben het over een aanleg tot perversie en pedofilie, met een hoog risico op recidive. Ook stelden de psychiaters autismespectrumstoornis bij hem vast. Volgens hen hoort W.D. eigenlijk thuis in een instelling van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH).
Pilootarrest
"Dat is trouwens ook wat de Hoge Commissie heeft geoordeeld: dat hij naar een instelling van het VAPH moet", zegt zijn advocaat Peter Verpoorten. "Maar die plaatsing is tot op vandaag nog altijd niet uitgevoerd. Want ja, die instellingen zitten allemaal eivol. Er is geen plaats, dus blijft mijn cliënt in Merksplas zitten."
Verpoorten trok vervolgens naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Niet voor het eerst trouwens. Van de 22 veroordelingen die de Belgische staat de voorbije jaren opliep voor de onmenselijke behandeling van geïnterneerden, heeft hij er 18 gepleit.
De 'zaak-W.D.' is de 23ste veroordeling. "En voor het eerst gaat het Europees Hof een stapje verder", legt Verpoorten uit. "Dit keer gaat het om een pilootarrest, wat betekent dat het niet alleen een arrest velt over deze individuele zaak, maar over het hele systeem."
Voor Europa is het duidelijk: het zit goed fout met het Belgische interneringssysteem en er is sprake van systematische schendingen. Niet alleen W.D. heeft tijdens zijn detentie niet de juiste zorgen gekregen, ook andere geesteszieke criminelen worden hier onmenselijk behandeld. Ons land krijgt nu twee jaar de tijd om die puinhoop finaal op te ruimen. Want anders dreigen er nog een heleboel extra veroordelingen te komen.
"Er zijn nog zo'n 50 zaken hangende," zegt Verpoorten, "waaronder 40 van mij. Die worden nu tijdelijk opgeschort. Maar slaagt België er niet in om binnen twee jaar de onmenselijke behandeling van geïnterneerden te stoppen, dan zullen deze zaken wellicht in spoedtempo tot nieuwe veroordelingen leiden. Het Hof erkent wel dat de Belgische regering de voorbije twee jaar een heleboel goede initiatieven heeft genomen, maar het gaat voor hen nog steeds te traag. Voor Europa is het genoeg geweest."
Europa kent W.D. een schadevergoeding toe van 16.000 euro. "En nu hopen dat hij snel naar de juiste instelling kan", zegt zijn advocaat. "Want voor elke dag die hij nog onterecht in de gevangenis moet doorbrengen, zullen we een extra schadevergoeding eisen."