Iedereen wint bij nucleaire deal

Iran is tijdens onderhandelingen in Genève overeengekomen om gedurende zes maanden zijn uranium niet verder te verrijken dan maximum 5 procent. Dat is onder de drempel die nodig is om wapens te produceren. Iran zweert al jaren bij hoog en bij laag dat het uranium verrijkt voor burgerdoeleinden en niet van plan is om een kernwapen te bouwen. Maar het Westen en Israël hechten niet veel geloof aan die bewering en hebben Teheran in de afgelopen jaren sanctie na sanctie opgelegd.

Volgens het bereikte akkoord moet Iran uranium van 20 procent afzwakken zodat het niet meer kan dienen voor militaire doeleinden en mag het land ook geen nieuwe nucleaire installaties meer bijbouwen. Het huidige akkoord stipuleert ook dat Iran in de komende maanden inspecteurs van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) zal toelaten om controles uit te voeren in de nucleaire complexen Fordo en Natanz. In ruil worden geen nieuwe sancties opgelegd en worden de bestaande sancties tegen Iran versoepeld, dat moet tot zeven miljard dollar opleveren.

Onderhandelaars van de VS, Rusland, China, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland waren al sinds vorige woensdag in Genève in onderhandeling met Iran over het omstreden kernprogramma. Het historische akkoord kon er komen na de verkiezing van de meer gematigde president Hassan Rouhani in juni die de conservatieve Mahmoud Ahmedinejad opvolgde. Dat leidde tot een dooi tussen Iran en de Verenigde Staten; beide landen braken in 1979 alle diplomatieke contacten af nadat tijdens de Iraanse revolutie de Amerikaanse ambassade werd bestormd. De toenadering tussen Washington en Teheran was al duidelijk tijdens de Algemene Vergadering van de VN in september, toen VS-president Obama en zijn Iraanse tegenhanger een kwartier lang met elkaar telefoneerden.

Verdere gesprekken

De deal van afgelopen weekend is het resultaat van maanden van geheime onderhandelingen tussen Teheran en Washington. Die onderhandelingen, die volgens het persagentschap Associated Press onder meer doorgingen in het oliestaatje Oman, werden zelfs geheim gehouden voor de naaste bondgenoten van de VS (zie onder). Sinds maart hebben viceminister van Buitenlandse Zaken William Burns en Jake Sullivan, de topadviseur van buitenlandminister Joe Biden, minstens vijf keer gesprekken gehouden met een Iraanse delegatie. De laatste vier ontmoetingen gebeurden nadat Hassan Rouhani in augustus de eed aflegde als president, en legden de basis van het huidige akkoord.

De zes maanden tijd die zijn vooropgesteld, moeten de diplomaten meer tijd geven om te onderhandelen over een definitief akkoord. Het belang van de huidige overeenkomst, zo benadrukken waarnemers, is vooral dat er nu ruimte is voor verdere gesprekken.

Zowel de VS en het Westen als Iran zijn tevreden. Terwijl de internationale gemeenschap in de eerste plaats wil voorkomen dat Iran zich kernwapens eigen kan maken, was het voor Iran vooral belangrijk dat het zijn kernprogramma kon blijven verderzetten. Dat programma is een bron van nationale trots geworden en een akkoord dat het volledig zou schrappen zou zeker geleid hebben tot een storm van protest bij Iraanse conservatieven. Rouhani benadrukte in zijn toespraak, die nationaal werd uitgezonden, dan ook dat het akkoord de "nucleaire rechten" van Iran erkende. "Ongeacht de interpretatie die wordt gegeven betekent dit dat Irans rechten op verrijking zijn erkend", zei hij. Rouhani benadrukte ook dat er nu snel een definitief akkoord moest komen.

Israëlische kritiek

Ook Obama juichte het akkoord toe. "Dit betekent eenvoudig gezegd dat het Iraanse pad om een kernbom te maken, is afgesneden", zei hij tijdens een persconferentie in Washington. En de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei dat er geen verliezers waren bij het akkoord en dat iedereen er bij won.

Terwijl de internationale reacties voor het overgrote deel erg positief waren, klonk vanuit Israël scepsis en kritiek. "Een historische vergissing", zei premier Benjamin Netanyahu. Hij verklaarde dat de internationale gemeenschap veel te toegeeflijk was geweest en dat zijn land zich het recht bleef toeëigenen om zich te verdedigen. "Het akkoord laat de nucleaire capaciteit van Iran met rust zodat het land binnen de zes tot zeven weken een kernbom kan bouwen."