Direct naar artikelinhoud

'Klimaatopwarming aanpakken schept miljoenen banen'

Wie ligt wakker van de opwarmende planeet wanneer de financiële crisis aan de lopende band jobs wegmaait? Sharan Burrow, vertegenwoordiger van ruim 150 miljoen werknemers, zo blijkt. 'Pakken we de opwarming niet aan, dan zal de financiële crisis een akkefietje lijken.'

Met gebogen rug zit ook zij ongemakkelijk in een van de zitzakken die over de wandelgangen van de VN-klimaattop in Warschau verdeeld liggen. Met dank aan vliegtuigmaatschappij Emirates, die de dingen levert en dat met een groot logo laat weten. Het is, zeker na meeting 137 bis, een hele uitdaging niet in slaap te vallen in de skeletloze kussenzetels. Maar Sharan Burrow (59) is hyperalert en tokkelt vinnig op haar tablet. "Er staat iets te gebeuren", zegt de voorzitster van ITUC, het Internationaal Vakverbond, een tikje mysterieus.

De Australische vertegenwoordigt 176 miljoen werknemers in 156 landen. Na ons gesprek zal ze samen met de grote milieuorganisaties de VN-onderhandelingen tussen 195 landen met veel bombarie verlaten (DM 22/11). Voor de camera's vallen de woorden "shock and horror". Een symbolische actie uit protest tegen de lamlendig trage vooruitgang op weg naar een klimaatakkoord. En tegen het openlijke geflirt van gastland Polen met enkele belangrijke producenten van fossiele brandstoffen zoals energieconglomeraat Alstom en Lotos, hier de op één na grootste olieproducent. En leverancier van de goodie bags op de klimaattop.

Tijdens die big walkout blijkt waarom Burrow het tot hoofd van ITUC schopte en de eerste vrouw in die positie werd. Een vastberaden blik en stem. De ijzige kalmte van een zenboeddhist te midden van hysterisch mediatumult. Glasheldere, gebalde speeches zonder franjes. En tegelijk de warme toegankelijkheid van een moeder aan wie je je lot wel zou toevertrouwen.

Ze is speciaal uit Senegal teruggevlogen naar Polen om hier deze beschaafde maar niet mis te verstane middelvinger op te steken naar de regeringen die in het voetbalstadion van Warschau armworstelen over een klimaatdeal. Daar zijn ze al ruim twintig jaar mee bezig. "Terugkomen was niet het plan", zegt Burrow. "Ik heb zoveel andere verplichtingen dat ik hier maar enkele dagen was toen het overleg tien dagen geleden begon. Tot bleek dat het nu echt welletjes is en ITUC zijn gewicht in de schaal wilde leggen samen met de milieuorganisaties."

En wij die dachten dat de grote bazin van de vakbonden hier - natuurlijk, uiteraard - de Poolse mijnwerkers een hart onder de riem wou komen steken. Polen hangt voor negentig procent van zijn energievoorziening af van steenkool. Een klimaatconferentie waar de uitdoving van fossiele brandstoffen een hoofdpunt en zelfs een breekpunt is, werkt als een lap op een rode stier bij de vertegenwoordigers van die zo belangrijke fossiele industrie. De mijnwerkers laten dan ook van zich horen met protestacties voor het stadium.

Maar dat Burrow terugvloog om hen te steunen blijkt dus een beetje een misverstand. "Een beetje? Dat is een gigantisch misverstand! Natuurlijk sta ik op zich achter die mensen. Ze zijn ongerust omdat Polen geen sociale zekerheid biedt en geen overgang naar een alternatief voor steenkool. Maar ik ben hier niet om de boodschap 'Eerst jobs, dan klimaat' en 'De planeet redden is een luxeprobleem' uit te dragen. Want dat klopt totaal niet."

Hoezo? Al wat we hier horen is dat bedrijven moeten investeren, investeren, investeren in 'groene oplossingen'. Maar het water staat hen aan de lippen.

(lacht smakelijk) "Bij de negentig bedrijven die samen twee derde van de CO2-uitstoot veroorzaken staat het water echt niet aan de lippen, hoor. Die winsten zijn fabelachtig. En bij de grote sponsors van deze top ook. Toegegeven, het was niet altijd zo, maar sinds minstens vijf jaar is onze positie wel degelijk dat de klimaatcrisis aanpakken een voorwaarde is om jobs te behouden en te scheppen."

Dat blijft onlogisch klinken.

"Toch is het zo. Ondertussen. De cijfers daarover zijn nu echt niet meer te weerleggen. Klimaatverandering leidt tot economische problemen. Punt. Hoe vaak moet Nicholas Stern van de London School of Economics dat nu nog voorrekenen? (ratelt af:) Niets doen tegen de uitputting van natuurlijke voorraden, de ontwrichting van de landbouw en de impact van extreem weer kost de wereldeconomie vijf tot twintig procent van het bruto binnenlands product. In Afrika kost nu investeren in klimaatbestendige maatschappijen één procent van het bbp. Wacht je vier jaar, dan is dat zeven procent. Dat is rampzalig als het over jobs gaat. Wij onderzochten in twaalf uiteenlopende landen het verband tussen werk en klimaatinvesteringen. Investeer je elk jaar twee procent in vergroening van alle sectoren, dan krijg je 48 miljoen nieuwe jobs.

"Kijk, niemand is meer voor werk en dus groei dan ik. Dat is mijn corebusiness! Milieu stond voorheen dan ook niet direct centraal op onze agenda. Maar als wij zo duidelijk zien dat we economisch zo veel verliezen door de opwarming en net jobs kunnen scheppen wanneer we die klimaatproblemen zouden aanpakken, dan wordt het dat wel."

En de burger die vreest voor zijn job? Wat heeft die aan die rapporten van Stern?

"Je zegt het zelf: vreest. Alles draait zoals zo vaak om angst. Het aandeel middelen dat naar lonen gaat is het laagst in dertig jaar en tussen 2007 en 2010 is de ongelijkheidskloof in inkomen meer gestegen dan in de tien jaar daarvoor. Natuurlijk zijn mensen dan bang!

"Wij onderhandelen dagelijks met werkgevers en het echte grote probleem is dat een erg klein clubje multinationals enorme monopolies en dus macht heeft. Zij zijn enkel bezig met extreme hebzucht. Niet gewoon gezond winst maken maar iets, tja, iets ziekelijks. Die aandoening leidde al tot de financiële crisis en ze ontwricht de wereld ook op andere vlakken.

"Dat clubje weet goed dat ze hun huis anders moeten inrichten en klimaatneutraal moeten worden om in de toekomst mee te kunnen. Maar omdat 'meer winst nu meteen' de houding is, zaaien ze in plaats daarvan angst bij werknemers en maken ze hen wijs dat het milieu redden strijdig is met economische groei. Dat is zeer, zeer verwerpelijk. Want wanneer we die klimaatcrisis niet aanpakken met omschakeling van alle industrieën naar klimaatneutrale methodes, dan wordt de financiële crisis die diezelfde paar bedrijven al hebben georganiseerd enkel nog groter. En dan zullen het jobverlies en de chaos en besparingsrondes die we zien belachelijk minuscuul lijken.

"Mensen in andere delen van de wereld weten dat al langer, omdat de oogsten mislukken, de zeespiegel kusten aanvreet en sterkere stormen de boel vernielen." Burrow wijst naar een exemplaar van The New York Times dat een zitzak verder ligt. Op de voorpagina het bericht dat tyfoon Hayian op de Filippijnen ook een geothermische energiecentrale vernielde die een volledig eiland van groene elektriciteit voorzag.

Maar wat zegt u hier tegen de Poolse mijnwerkers?

"Dat er op een sputterende planeet minder jobs zijn en op een dode geen. Steenkool kan en zal in zijn minst schadelijke vorm tijdelijk nog een deeltje van de energievoorziening zijn. Ook zullen er altijd energie, transport, voedselvoorziening, industrie en bouw nodig zijn. Het is aan de overheden om die overgang te plannen en vorm te geven en om ervoor te zorgen dat werknemers daarbij omgeschoold kunnen worden en in de nieuwe versie van die sectoren aan de slag kunnen. Regeringen moeten dat proces inzetten en zo die angst bij mensen wegnemen, want de bedrijven gaan dat niet zelf doen.

"Begrijp me niet verkeerd, wij zijn voor bedrijven. Uiteraard. En ze hebben een rol in dit verhaal. Maar het is niet eigen aan bedrijven om zo'n transitie snel en grondig genoeg in te zetten. Ook zij zijn bang of hebben geen duidelijk perspectief. Tegen hen zeg ik vaak: kijk naar wat na de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Na totale destructie zijn landen als Duitsland en Japan herrezen als economische reuzen. Door investeringen, door een gedragen duidelijk plan dat regeringen uittekenden. Zeker Duitsland teert daar nog op. Industrieën hebben zich altijd getransformeerd. Wel, nu is dat nog maar eens nodig en op zeer grote schaal. Veranderen is niet synoniem met geen groei. Integendeel."

Wat staat u het meest tegen op deze onderhandelingen?

"Ik ben erg bezorgd over de sterke aanwezigheid van net die paar megabedrijven die zeer veel aan greenwashing doen en achter de schermen rechten van werknemers en het milieu blijven schaden. Die twee gaan trouwens vaak samen. Maar echt kwaad ben ik over de vaststelling dat regeringen het gedrag van die bedrijven kopiëren: kortetermijndenken, hebzucht, oneerlijkheid."

Kunt u van dat laatste een voorbeeld geven?

"Je hoort hier de hele tijd dat centen voor klimaathulp wel van privéfondsen zullen komen en dat het geld dat is beloofd er nu niet is door de crisis. Dat is echt niet serieus. Wij vragen één miljard dollar voor de vergroening van werkgelegenheid, van de industrie. Dat is minder dan de helft van wat naar het redden van banken is gegaan. Het kapitaal is er wel. Van de 25.000 miljard dollar die in pensioenfondsen zit, gaat minder dan twee procent naar die overschakeling op klimaatneutrale productiemethodes, naar green tech, naar de technologie van de toekomst. Blaten dat er geen centen zijn is iedereen iets voorliegen. Wij trappen het hier af. Ik stop mijn tijd en energie nu liever in het juist informeren en mobiliseren van burgers en werknemers dan naar die onzin te blijven luisteren."

Waarop de Australische dame in de mate van het mogelijke kordaat uit de zitzak veert en met haar gevolg de diplomatieke megameeting vroegtijdig verlaat.

Sharan Burrow

geboren in 1954 in Australië in een gezin dat sterk betrokken was bij de Labourbeweging

studeerde in 1976 af aan de

universiteit van Nieuw-Zuid-Wales, waar ze een lerarenopleiding volgde

kort daarna werd ze actief in een vakcentrale van de Australische onderwijsvakbond AEU

in 1992 verkozen tot voorzitster

van de AEU

in 2000 aangesteld tot voorzitster van de Australian Council Trade Unions

in 2006 verkozen tot eerste voorzitster van het Internationaal Vakverbond ITUC

in 2010 werd ze als eerste vrouw ooit algemeen secretaris van die organisatie